وظایف بازرس به حدی مهم هستند که در هنگام ثبت شرکت باید یک بازرس یا بازرسان برای شرکت مدنظر انتخاب شوند. البته همه شرکت ها ملزم به انتخاب بازرس نیستند. مثلا در قانون تجارت، الزامی برای تعیین بازرس برای شرکت ها تضامنی نیست. اما بسیاری از شرکت های دیگر همانند شرکت های سهامی و عام سهامی خاص به بازرس نیاز دارند.
حال این سوال پیش می آید که وظایف بازرس در شرکت چیست؟ چرا انتخاب بازرس برای شرکت تا این اندازه اهمیت دارد؟ اختیارات بازرس شامل چه مواردی می شود؟ در این مقاله از سایت ثبت خوارزمی می خواهیم به تمامی این سوالات پاسخ دهیم. برای کسب اطلاعات دقیق تر در مورد بازرس شرکت می توانید فرم مشاوره سایت را پر کرده تا کارشناسان با شما تماس گیرند.
فرم درخواست مشاوره رایگان
بازرس شرکت کیست؟
قبل از آنکه به شرح وظایف بازرس بپردازیم، بهتر است مقداری بازرس را معرفی کنیم. بازرس فردی است که از سوی مجمع عمومی شرکت به مدت یکسال انتخاب می شود و این مدت زمان قابل تمدید است. بازرس وظیفه نظارت بر عملکرد مدیران شرکت و به صورت کلی وضعیت شرکت را دارد. هر شرکتی که قانون تجارت برای آن وجود بازرس را الزامی کرده، باید بازرس داشته باشد. هر چه شرکت وسیع تر بوده و حجم کاری آن بیشتر باشد، به بازرسان بیشتری نیاز دارد.
در صورتی که مجمع عمومی اقدام به تعیین بازرس نکند یا بازرسان از دادن گزارش امتناع ورزند، رییس دادگاه شهرستان می تواند بازرس تعین کند. البته این تعیین بازرس در صورت تقاضای هر ذینفع صورت می گیرد و تصمیم دادگاه شهرستان غیرقابل اعتراض می باشد.
بازرس، پل ارتباطی میان سهامداران و هیئت مدیره
وظایف بازرس، پلی ارتباطی میان سهامداران شرکت و هیئت مدیره ایجاد می کنند. در واقع بازرس با استفاده از وظایف و اختیارات خود، همانند دست راست سهامداران در امور شرکت عمل خواهد کرد. بازرس می تواند گزارشات متعددی از وضعیت شرکت به سهامداران ارائه داده و آنان را از وضعیت شرکت مطلع کند.
بازرس شرکت توسط مجمع عمومی انتخاب می شود و این بازرس حتما باید مورد تایید این مجمع باشد. البته در مواردی که دادگاه، بازرس را تعین می کند این حکم غیرقابل اعتراض خواهد بود. بازرسان با تهیه گزارش های متعدد از بخش های مختلف شرکت و ارائه آن ها به سهامداران در جلسه مجمع عمومی وظیفه خود را انجام خواهند داد.
مهم ترین وظایف بازرس شرکت چیست؟
وظایف بازرس شامل موارد بسیاری می شوند و کارهای بسیاری در شرکت وجود دارند که باید توسط این بازرسان صورت گیرند. اما به صورت کلی می توان وظایف بازرسان را به سه بخش نظارت بر امور هیئت مدیره، بررسی حساب ها و اطلاع رسانی تقسیم کرد. در واقع تمامی وظایف بازرس در این سه بخش خلاصه می شوند.
نظارت بر امور هیئت مدیره و نحوه عملکرد آن ها برای اداره شرکت جزء وظایف بازرس است. البته توجه داشته باشید که اختیار بازرس در این مورد تنها شامل اظهارنظر می شود. یعنی بازرس نمی تواند هیچگونه دخالتی در امور اجرایی شرکت و مدیریت و اداره آن داشته باشد. بلکه وظیفه او صرفا شامل بررسی، تنظیم گزارش و اطلاع رسانی به سهامداران است.
اطمینان از احقاق حقوق سهامداران از وظایف بازرس
اطمینان از احقاق حقوق سهامداران جزء مهم ترین وظایف بازرس شرکت است. بازرس باید همواره مراقب باشد که تمامی حقوق سهامداران در حدودی که در اساسنامه و قانون شرکت تعین شده است، رعایت شود. در واقع بازرسان همواره باید تمام تلاش خود را کنند که حقوق سهامداران پایمال نشود.
البته این کار نباید با دخالت در کار هیئت مدیره صورت گیرد. بلکه وظیفه بازرسان در این شرایط تنها اطلاع رسانی به سهامداران از طریق تهیه گزارش و ارائه آن در مجمع عمومی است. بنابراین بازرسان حق ندارند برای احقاق حقوق سهامداران در امور مدیریتی شرکت دخالتی کنند.
تهیه گزارش های متعدد و ارائه آن به مجمع عمومی
تهیه گزارش در واقع اصلی ترین و مهم ترین وظایف بازرس است. چرا که بازرس تمامی وظایف دیگر خود را نیز از طریق گزارش تهیه کردن انجام می دهد. در واقع او استخدام می شود که گزارش تهیه کرده و به سهامداران ارائه کند. حال این گزارش می تواند در مورد هر چیزی باشد.
ارائه گزارش جزئیات معاملات مدیران به صورت مستقیم با شرکت یکی از وظایف بازرس است. چرا که در چنین شرایطی این خطر وجود دارد که مدیر نفع شخصی خود را بر نفع کلی شرکت ارجح بداند. این معاملات می بایست توسط مجمع عمومی تصویب شوند.
به استناد ماده 151 لایحه اصلاحی، ارائه گزارش از وضع کلی شرکت و وقوع هر گونه تخلف یا تقصیر توسط مدیران بر عهده بازرس است. صاحبان سهام باید ده روز پیش از تشکیل مجمع عمومی امکان ملاحظه این گزارش ها را داشته باشند.
به استناد ماده 161 و 191 لایحه اصلاحی، قرائت گزارش جهت کاهش و افزایش سرمایه شرکت یکی از مهم ترین وظایف بازرس است. دقت کنید تنها تهیه گزارش در این خصوص کافی نیست. بلکه این گزارش باید توسط بازرس قرائت و خوانده شود. اگر گزارش رائت نشود، تصمیم هیئت مدیره از طریق دادگاه قابل ابطال خواهد بود.
بیشتر بخوانید: مسئولیت کیفری بازرس شرکت
بررسی عملکرد هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت
بر اساس ماده 147 قانون، بررسی عملکرد هیئت مدیره در اداره شرکت و ارائه گزارش از وضعیت مالی شرکت از اصلی ترین وظایف بازرس است. بازرسان هر زمان که بخواهند می توانند اسناد و مدارک و اطلاعات شرکت را طلب کرده و بررسی کنند.
البته دقت کنید بازرس نمی تواند هیچ گونه دخالتی در امور مدیریتی و اجرایی مدیران شرکت داشته باشد. چرا که کار بازرس صرفا تهیه گزارش و اطلاع رسانی است. هر گونه دخالت در امور هیئت مدیره تنها توسط مجمع عمومی شرکت انجام خواهد شد. گزارش های هیئت مدیره و صورت های مالی آن ها هیچگونه نیازی به تایید بازرس ندارند. بلکه بازرس تنها وظیفه بررسی و اطلاع رسانی به سهامداران را به عهده خواهد داشت.
بررسی حساب های مالی شرکت و اطمینان از صحت آن ها
بررسی صورت دارایی ها، صورت حساب های دوره عملکرد، سود و زیان و ترازنامه های مالی از وظایف بازرس است. بازرس باید صحت مطالب و اطلاعاتی که هیئت مدیره در اختیار مجمع عمومی قرار می دهد را بررسی نماید. بازرس حق ندارد هیچ کدام از اسناد فوق را دستکاری نموده یا آنان را تغییر دهد.
بلکه کار او تنها اطمینان از صحت و سقم این اسناد است. بازرس باید موارد نادرست را طبق نظر خودش در این گزارش ها ذکر کند. تصمیم گیری نهایی با مجمع عمومی سهامداران است.
دعوت از سهامداران برای تشکیل مجمع عمومی
دعوت کننده مجمع عمومی در وهله اول مدیران شرکت هستند. یعنی مدیران شرکت باید از سهامداران جهت تشکیل مجمع عمومی دعوت به عمل آورند. اما طبق ماده 91 لایحه، اگر مدیران به هر دلیل از این دعوت امتناع ورزند، این جزء وظایف بازرس است که دعوت کننده مجمع عمومی باشد.
بازرس می تواند مجمع عمومی را هم به صورت عادی و هم به صورت فوق العاده (ماده 92 قانون) تشکیل دهد. سهامدارانی که حداقل یک پنجم از سرمایه شرکت را در اختیار دارند، می توانند تقاضای تشکیل مجمع عمومی داشته باشند. حال طبق ماده 95 قانون، اگر مدیران شرکت بعد از گذشت 20 روز از انجام دعوت خودداری کنند، بازرس می تواند دعوت کننده مجمع باشد.
اختیارات بازرس در شرکت ها
از وظایف بازرس که بگذریم، چنین شخصی اختیاراتی نیز در شرکت دارد. از اختیارات بازرس می توان به این مورد اشاره کرد که در هر زمان که بخواهد می تواند به اسناد و مدارک شرکت دسترسی یابد. در واقع هیئت مدیره ملزم است که تمامی مدارک و اسناد شرکت را در اختیار بازرس بگذارد.
طبق ماده 149 قانون تجارت، بازرسان می توانند در انجام وظایف خود از نظر کارشناسان بهره ببرند. اما به شرطی که این کارشناسان را قبلا به مدیران معرفی کرده باشد. چرا که مدیران نباید در شرکت با افراد ناشناس برخورد کنند.
جمع بندی
در این مقاله از سایت ثبت خوارزمی به معرفی کامل بازرس و بررسی وظایف آن به صورت کامل پرداختیم. وظایف بازرس شامل بررسی و تهیه گزارش و ارائه آن به سهامداران شرکت است. هیچ کس در شرکت نباید مانع کار بازرس شده و در کار او خلل ایجاد کند.