کارمند دولت کیست؟
طبق تعریف ماده ۷ قانون مدیریت خدمات کشوری، کارمند دستگاه اجرایی: فردی است که بر اساس ضوابط و مقررات مربوط به موجب حکم یا قرارداد مقام صلاحیت‌دار در یک دستگاه اجرایی به خدمت پذیرفته می‌شود.
منظور از دستگاه اجرایی در این ماده چیست؟
کلیه وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی ، مؤسسات یا نهادهای عمومی غیردولتی ، شرکتهای دولتی و کلیه دستگاههایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر و یا تصریح نام است از قبیل شرکت ملی نفت ایران ، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران،بانک مرکزی، بانکها و بیمه‌های دولتی، دستگاه اجرائی نامیده می‌شوند.اما نکته اینجاست که کارمندان تمامی این دستگاه‌ها کارمند دولت محسوب نمی‌شوند. بلکه تنها افرادی کارمند دولت محسوب می‌شوند که به نحوی برای دولت کار می‌کنند و از آن حقوق و مزایا دریافت می‌کنند. برای مثال کارمند شهرداری کارمند دولت محسوب نمی‌شود. به همین دلیل در خصوص این کارمند ثبت شرکت قوانین متفاوتی خواهد داشت.
آیا می‌تواند یک کارمند ثبت شرکت داشته باشد؟
همان‌طور که در اصل ۱۴۱ قانون اساسی خواندیم، کارمندان دولت نمی‌توانند رئیس، مدیرعامل یا عضو هیئت مدیره شرکتهای خصوصی باشند.
اصل 141 قانون اساسی ( ممنوعیت ثبت شرکت کارمندان دولت )
رئیس جمهور، معاونان رئیس جمهور ، وزیران و کارمندان دولت نمی توانند بیش از یک شغل دولتی داشته باشند و داشتن هر نوع شغل دیگر در موسساتی که تمام یا قسمتی از سرمایه آن متعلق به دولت یا موسسات عمومی است و نمایندگی مجلس شورای اسلامی و وکالت دادگستری و مشاوره حقوقی و نیز ریاست و مدیریت عامل یا عضویت در هیات مدیره انواع مختلف شرکت های خصوصی، جز شرکت های تعاونی ادارات و موسسات برای آنان ممنوع است.
با توجه به آنچه گفته شد، کارمندان دولت نمی توانند بیش از یک شغل دولتی داشته باشند. به موجب تبصره 5 قانون ممنوعیت تصدی بیش از یک شغل، چنانچه کارمند دولت بیش از یک شغل داشته باشد ، به انفصال خدمت موقت از 6 ماه تا یک سال محکوم می گردد و وجوه دریافتی از مشاغلی که در یک زمان تصدی آن را داشته است به جز حقوق و مزایای شغل اصلی وی مسترد می گردد.
در صورت تکرار در مرتبه دوم، علاوه بر استرداد وجوه موضوع این تبصره به انفصال دائم از مشاغل محکوم می شود. ( ممنوعیت ثبت شرکت کارمندان دولت )
منظور از دستگاه اجرایی در این ماده چیست؟
کلیه وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی ، مؤسسات یا نهادهای عمومی غیردولتی ، شرکتهای دولتی و کلیه دستگاههایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر و یا تصریح نام است از قبیل شرکت ملی نفت ایران ، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران،بانک مرکزی، بانکها و بیمه‌های دولتی، دستگاه اجرائی نامیده می‌شوند.
اما نکته اینجاست که کارمندان تمامی این دستگاه‌ها کارمند دولت محسوب نمی‌شوند. بلکه تنها افرادی کارمند دولت محسوب می‌شوند که به نحوی برای دولت کار می‌کنند و از آن حقوق و مزایا دریافت می‌کنند. برای مثال کارمند شهرداری کارمند دولت محسوب نمی‌شود. به همین دلیل در خصوص این کارمند ثبت شرکت قوانین متفاوتی خواهد داشت.
در ماده ۲۰ قانون تجارت انواع شرکتهای تجاری ذکر شده است
ماده ۲۰ – شرکتهای تجارتی برهفت قسم است :
۱ – شرکت سهامی.
۲ – شرکت با مسئولیت محدود.
۳ – شرکت تضامنی
۴ – شرکت مختلط غیرسهامی.
۵ – شرکت مختلط سهامی.
۶ – شرکت نسبی.
۷ – شرکت تعاونی تولیدومصرف.
در نتیجه، کارمندان دولت در شرکت حق امضا ندارند و نمی توانند در شرکت سمت داشته باشند و فقط می توانند به عنوان عضو ساده وارد شرکت شوند و 20% سهم را هم می توانند دارا باشند.
نکته مهم دیگر اینکه ، کارمند دولت نمی تواند هیچ گونه شغلی در موسسه ای که تمام یا بخشی از سرمایه آن متعلق به دولت باشد ، داشته باشد . علاوه بر این، داشتن هر گونه شغلی برای کارمندان دولت در موسسه ای که تمام یا بخشی از سرمایه آن متعلق به موسسه عمومی باشد نیز ممنوع است.
ماده 3 قانون مدیریت خدمات کشوری ، موسسه عمومی را به قرار ذیل تعریف نموده است :
واحد سازمانی مشخصی که دارای استقلال حقوقی است و با تصویب مجلس شورای اسلامی ایجاد شده یا می شود و بیش از پنجاه درصد ( 50% ) بودجه سالانه آن از محل منابع غیردولتی تامین گردد و عهده دار وظایف و خدماتی است که جنبه عمومی دارد.
سایر ممنوعیت‌ها (ممنوعیت ثبت شرکت کارمندان دولت )
کارمندان دولت، علاوه بر اینکه نمی‌توانند از اعضای هیئت مدیره، رئیس یا مدیرعامل شرکتهای خصوصی باشند، ممنوعیت‌های دیگری نیز دارند که در همین اصل قابل مشاهده است.برای مثال، موسسه‌ای را فرض کنید که تمام یا بخشی از سرمایه آن متعلق به دولت است. کارمند دولت هیچ‌گونه شغلی در این چنین موسسه‌ای نمی‌تواند داشته باشد.