راهنمای گام به گام تشکیل و ثبت شرکت تعاونی

شرکت تعاونی، شرکتی است که بین اشخاص حقیقی برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مندرج در قانون بخش تعاونی به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آن ها با رعایت قانون مزبور تشکیل می گردد. اگرچه شرکت تعاونی در قانون تجارت، ذیل اقسام شرکت های تجارتی درج گردیده است لیکن مطالعه و مداقه پیرامون تشکیل شرکت های تعاونی با توجه به روح حکم برخواسته و نیات اعضاء، این واقعیت را روشن می سازد که تشکیل شرکت های تعاونی، عمدتاQ اقدامی در جهت رفع مایحتاج عمومی و تجمیع فعالیت اعضاء به منظور ارتقاء سطح زندگی و بهبود وضعیت مادی و معیشتی آن ها محسوب می شود.

این را هم بخوانید : ثبت شرکت فرهنگی و هنری با خوارزمی ثبت

اهداف شرکت های تعاونی مطابق ماده 1(ق.ت.ج.ا) به این شرح می باشد:
1-ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل.
2-قرار دادن وسایل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسایل ندارند.
3-پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروه های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی.
4-جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت.
5-قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منابع در اختیار نیروی کار و تشویق بهره برداری مستقیم از حاصل کار خود.
6-پیشگیری از انحصار،احتکار،تورم،اضرار به غیر
7-توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم

بنا به تعریف فوق، انواع شرکت تعاونی به شرح زیر است:

_شرکت تعاونی تولید محصولات صنعتی و کشاورزی
_شرکت تعاونی توزیع و فروش محصولات
_شرکت تعاونی وام و اعتبار
_شرکت تعاونی ساختمان مسکن
_شرکت تعاونی مصرف
_شرکت تعاونی بیمه محصولات و حیوانات
_شرکت تعاونی نمایندگی کارخانجات و موسسات تولیدی

در فصل پنجم قانون تعاون جمهوری اسلامی به دو نوع شرکت تعاونی اشاره شده است: شرکت تعاونی تولید و شرکت تعاونی توزیع

تعاونی تولید شامل تعاونی های مربوط به امور کشاورزی، دامداری، پرورش و صید ماهی و … می باشد وهر عضو باید به کار اشتغال داشته باشد.

به موجب ماده 27، تعاونی توزیع تعاونی هایی هستند که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه تعاونی ها تامین می نمایند.

تشکیل شرکت تعاونی:

ماده 193 اشعار دارد شرکت تعاونی اعم از تولید یا مصرف ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا بر طبق مقررات مخصوصی که با تراضی شرکاء ترتیب داده شده باشد تشکیل بشود. چنانچه از ماده فوق مستفاد می شود، شرکت تعاونی علاوه بر شکل گیری در قالب شرکت سهامی می تواند طبق مقررات خاص با توافق و تراضی شرکاء تشکیل و ترتیب یابد.

شرکت تعاونی باید دارای اساسنامه باشد. اساسنامه انواع شرکت های تعاونی به صورت “نمونه اساسنامه” به وسیله وزارت تعاون تهیه شده و در اختیار تشکیل دهندگان شرکت قرار می گیرد. برای ثبت شرکت تعاونی باید قبلاَ از طرف وزارت خانه مزبور “موافقت نامه تشکیل” صادر گردد. شرکت تعاونی باید به ثبت داده شود. برای ثبت شرکت تعاونی لازم است که از طرف وزارت تعاون “مجوز ثبت” صادر شود.

اساسنامه شرکت تعاونی باید شامل نام با قید کلمه تعاونی، هدف، موضوع، نوع، حوزه، عملیات، مدت، مرکز اصلی، نشانی، میزان سرمایه، مقررات مربوط به اعضا، ارکان، مقررات مالی و کار، انحلال و تصفیه، حداقل و حداکثر اعضا به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و … باشد. اعضا در صورتی که واجد شرایط مقرر باشند می توانند به عنوان عضو، فعالیت نمایند و طبق اساسنامه در کلیه امور حق نظارت خواهند داشت.

شرکت تعاونی مانند شرکت تجارتی دارای شخصیت حقوقی است و دارایی آن، مجزا و مستقل از دارایی اعضاء می باشد. مسئولیت اعضای شرکت تعاونی در برابر بدهی های شرکت را ماده 23 قانون بخش تعاونی چنین مقرر می دارد “مسئولیت مالی اعضاء در شرکت تعاونی، محدود به میزان سهم  آنان می باشد. مگر آن که در قرارداد، ترتیب دیگری شرط شده باشد”.

سرمایه شرکت تعاونی به سهام تقسیم می شود. نوع و مبلغ سهم را اساسنامه تعیین می کند. از لحاظ سرمایه شرکت های تعاونی را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
_شرکت هایی که تمام سرمایه آن به وسیله اعضاء تامین می شود.
_شرکت هایی که قسمتی از سرمایه (حداقل 51 درصد) به وسیله اعضاء تامین گردیده و بقیه به وسیله نهادهای دولتی و عمومی در اختیار شرکت گذاشته می شود.

حداقل سرمایه برای ثبت شرکت های تعاونی عام یکصد میلیون ریال می باشد و حداقل سرمایه برای ثبت شرکت های تعاونی خاص ده میلیون ریال است. لازم به ذکر است که هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت می شود که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه شود و چنانچه نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشند. شرکت تعاونی با بیش از 500 عضو “تعاونی بزرگ” محسوب می شود.

ارکان شرکت تعاونی و نحوه اداره آن:

تشکیلات شرکت تعاونی سه رکن دارد: مجمع عمومی، هیأت مدیره و بازرس.

الف-مجمع عمومی شرکت تعاونی:
مجمع عمومی که از اجتماع اعضای تعاونی یا نمایندگان آن ها تشکیل می شود به دو صورت عادی و فوق العاده منعقد می گردد. انتخاب هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان، رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان و گزارش های مالی و تصویب بودجه سالیانه و تعیین سیاست ها و خط مشی شرکت از وظایف مجمع عادی و اتخاذ تصمیم در خصوص افزایش یا کاهش سرمایه و انحلال شرکت از اختیارات مجمع فوق العاده محسوب می شوند.

ب-هیات مدیره شرکت تعاونی:
هیات مدیره که حداقل 3 و حداکثر 7 نفر عضو دارد از میان اعضای شرکت ( شرکاء ) انتخاب می شوند و مسئولیت اداره امور تعاونی را بر عهده دارند.
اجرای مفاد اساسنامه، اجرای تصمیمات مجمع عمومی، تهیه صورت ها و گزارش های مالی برای ارائه به محمع عمومی، دعوت از مجامع عمومی و نظارت بر امور جاری و فعالیت های تعاونی و عزل و نصب و قبول استعفای مدیر عامل از جمله وظایف هیات مدیره می باشند.

ج-بازرس یا بازرسان:
بازرس که توسط مجمع عمومی عادی انتخاب می شود مسئول نظارت بر عملکرد هیات مدیره و اجرای تصمیمات مجمع و اساسنامه است. بازرس همچنین باید از روند صحیح تهیه گزارش مالی و تهیه و تنظیم صورت های مالی شرکت اطمینان حاصل نماید و گزارش خود را تهیه و به مجمع عمومی سالیانه ارائه نماید. رسیدگی به شکایات احتمالی اعضا از نحوه مدیریت و عملکرد هیات مدیره نیز بر عهده بازرس است و نتیجه را باید به مجمع ارائه دهد.

مقررات عمومی شرکت های تعاونی:

بند “ه” ماده 3 قانون شرکت های تعاونی مقرر می دارد:
1-حداقل ثلث سرمایه شرکت تعاونی باید نقداَ پرداخت شود.
2-هیات موسس باید حداقل دو ثلث سهام را خریداری یا تعهد نماید.
3-سهام شرکت تعاونی با نام و غیر قابل تقسیم است و بهای آن باید نقداَ پرداخت شود.
4-در مجمع عمومی شرکت تعاونی هر شریک فقط یک رای دارد.
5-اداره شرکت تعاونی بر عهده هیات مدیره ای است که طبق قانون تجارت و قانون شرکت های تعاونی و اساسنامه شرکت انتخاب می گردد.

ضرورت ثبت شرکت تعاونی:

لازمه ی وجود قانونی شرکت تعاونی، ثبت آن است. هیأت مدیره مکلف است پس از اعلام قبولی، ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری جلسه اولین مجمع عمومی عادی، به ثبت تعاونی مبادرت کند. ثبت شرکت، موجب اطمینان از رسمیت شرکت، برای اعضاء و اطلاع از وضعیت شرکت برای کسانی که می خواهند با شرکت وارد معامله گردند می شود. همچنین ثبت شرکت تعاونی به دولت نیز امکان می دهد تا از نوع فعالیت، میزان سرمایه گذاری، تعداد و به طور کلی وضعیت شرکت های تجارتی که می توانند در اوضاع اقتصادی هر کشوری موثر باشند اطلاع دقیق پیدا کرده و خط مشی اقتصادی خود را بهتر تعیین کند.

شرایط عضویت انواع شرکت های تعاونی:
به موجب ماده 9 قانون بخش تعاونی، شرایط عضویت انواع شرکت های تعاونی عبارت است از:
_داشتن تابعیت ایران
_عدم ممنووعیت قانونی و حجر و ورشکستگی به تقصیر
_عدم سابقه ارتشاء،اختلاس و کلاهبرداری
_درخواست کتبی عضویت و تعهد رعایت مقررات تعاونی
_عدم عضویت در تعاونی مشابه

مجوز ثبت شرکت تعاونی:

همان طور که گفتیم، برای ثبت هر شرکت یا اتحادیه تعاونی لازم است نخست اقدامات انجام شده برای تشکیل آن، از لحاظ مطابقت با مقررات به تایید وزارت تعاون برسد و برای آن “مجوز ثبت” صادر شود. مجوز ثبت حاکی از تایید وزارت تعاون بر مطابقت اقدامات انجام شده برای تشکیل شرکت تعاونی با مقررات مربوط است. برای اخذ مجوز ثبت شرکت تعاونی، اولین هیئت مدیره یا وکیل وی، مدارک مورد نیاز ثبت تعاونی را به وزارت تعاون تسلیم و صدور آن را درخواست می کند؛ وزارت تعاون پس از بررسی مدارک در صورت تایید اقدامات انجام شده، مجوز ثبت را صادر می کند.

مجوز ثبت یکی از مدارکی است که باید برای ثبت شرکت تعاونی به مرجع ثبت تسلیم شود و بدون آن ثبت تعاونی ممکن نیست. هیئت مدیره مکلف است ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری اولین مجمع عمومی عادی مدارک لازم از جمله مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی را برای ثبت و صدور آگهی مربوط به مرجع ثبت تسلیم کند.

وزارت تعاون برای صدور مجوز، امور ذیل را بر اساس مدارک تسلیم شده بررسی می کند:
-موجود بودن همه مدارک لازم مربوط به تشکیل تعاونی و صحیح بودن ترتیب تنظیم آن ها؛
-مطابقت داشتن اقداماتی که هیئت موسس و اولین مجمع عمومی عادی برای ثبت شرکت تعاونی انجام داده اند و نیز اقدامات و اعمال هیئت مدیره با مقررات قانون بخش تعاونی و آیین نامه اجرایی قانون مذکور و آیین نامه ها و دستورالعمل های مربوط؛
-مطابقت داشتن اساسنامه مصوب تعاونی با نمونه اساسنامه مربوط و قانون برای احراز موارد مذکور وزارت تعاون، مطالب و امور متعددی را بررسی می کند که امور ذیل از جمله آن هاست.
-تشکیل شدن تعاونی در ظرف مدت دو ماه از تاریخ صدور موافقتنامه تشکیل از طرف وزارت تعاون یا در ظرف مدت تمدید شده، اگر مدت مذکور تمدید شده باشد؛
-موجود بودن همه مطالب لازم در دعوتنامه ای که هیئت موسس برای تشکیل اولین مجمع عمومی عادی انتشار داده است؛
-مراعات فاصله زمانی بین تاریخ انتشار دعوتنامه مذکور با تاریخ تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی که طبق آیین نامه مربوط نباید از 30 روز کمتر و از 35 روز بیشتر باشد.
-مراعات شدن نصاب لازم برای رسمیت جلسه اولین مجمع عمومی عادی؛
-عدم تخلف از مقررات راجع به رای گیری برای انتخاب اعضای اولین هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان و مراعات شدن اکثریت مقرر برای انتخاب آن ها و به تعداد مقرر انتخاب شدن اعضای اصلی و اعضای علی البدل؛
-نوشته شدن کلیه مطالب ضروری در صورت جلسات هیئت موسس و اولین مجمع عمومی عادی و رؤسا و وافی به مقصود بودن آن ها؛
-وجود امضای رئیس مجمع و منشی و ناظران جلسه در پایان صفحات اساسنامه؛
-اعلام قبولی یکایک اعضای هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان پس از انتخاب شدن؛
-محرز بودن وجود شرایط مقرر در ماده 38 قانون بخش تعاونی در اعضای هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان؛
-انتخاب هیئت رئیسه برای هیئت مدیره و مراعات اکثریت لازم برای انتخاب آن؛
-عدم مغایرت هدف تعیین شده در اساسنامه برای تعاونی یا اهدافی که در ماده یک قانون بخش تعاونی، برای تعاونی ها مقرر شده است.
-مطابقت داشتن موضوع و حدود عملیات تعیین شده در اساسنامه برای تعاونی با نوع تعاونی و از لحاظ تولیدی یا توزیعی و شهری یا روستایی بودن آن در شرکت های تعاونی؛
-برابر بودن تعداد سهام و سرمایه اولیه ای که در اساسنامه برای تعاونی در شرکت های تعاونی قید شده است با جمع تعداد سهام و مقدار سرمایه داوطلبان عضویت و بالغ بودن آن به تمام سرمایه (یا به میزان حداقل 51 درصد مقرر در ماده 17 قانون بخش تعاونی برای شرکت های تعاونی)؛
-تقویم و تسلیم شدن آورده های غیر نقدی داوطلبان عضویت(اگر وجود داشته باشد)؛
-میزان و نحوه سرمایه گذاری یا مشارکت نهادها و ارگان های دولتی و عمومی موضوع ماده مذکور از قانون بخش تعاونی(اگر وجود داشته باشد) در شرکت های تعاونی؛
-وجود داوطلبان عضویت به تعداد حداقل مقرر در مقررات مربوط؛
-انتخاب مدیر عامل به وسیله هیئت مدیره طبق  مقررات مربوط و غیره

مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت تعاونی:

شرکت ها و اتحادیه های تعاونی برابر قانون مزبور و آیین نامه مربوطه تصویب می شوند. منتها برای ثبت باید مدارک ذیل را ارائه نمایند:
1-اساسنامه تصویب شده شرکت تعاونی در اولین مجمع عمومی عادی در 4 نسخه. (شرکت های تعاونی باید دارای اساسنامه باشند. اساسنامه انواع شرکت های تعاونی به صورت “نمونه اساسنامه” به وسیله وزارت تعاون تهیه شده و در اختیار تشکیل دهندگان شرکت قرار می گیرد).
2-مجوز اداره تعاون (برای ثبت شرکت تعاونی لازم است که از طرف وزارت تعاون “مجوز ثبت” صادر شود).
3-دعوت نامه تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در 3 نسخه
4-صورتجلسه اولین مجمع عمومی عادی دال بر تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان در 3 نسخه
5-رسید پرداخت سرمایه شرکت طبق اساسنامه به صندوق تعاون در 3 نسخه
6-لیست اسامی و مشخصات و نشانی اعضاء اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان
7-لیست اسامی و امضاء حاضرین در اولین مجمع عمومی عادی در 3 نسخه
8-صورتجلسه اولین هیات مدیره دال بر انتخاب رئیس و نایب رئیس و منشی هیات مدیره و انتخاب مدیر عامل و تعیین صاحبان امضای مجاز
9-لیست و مشخصات اعضای هیئت مدیره، بازرسان و مدیر عامل
10-صدور مجوز ثبت شرکت تعاونی توسط اداره کل یا ادارات تعاون شهرستان ذیربط

مراحل ثبت شرکت تعاونی:

شرکت تعاونی می تواند در قالب شرکت سهامی و یا به هر نحو که شرکاء مقرر دارند تشکیل و اداره شود هر چند بدیهی است نحوه ثبت و اداره آن نباید در تضاد با قوانین و مقررات باشد.

تاسیس شرکت های تعاونی بر اساس اقدام مجمع موسس که عبارت از عده ای افراد واجد شرایط عضویت می باشد صورت می گیرد. تعداد اعضای مجمع عمومی موسس هفت نفر بوده که سه نفر را از بین خود به عنوان هیات موسس انتخاب می نمایند و متعاقباً هیأت اخیر یک نفر نماینده تام الاختیار خود را به اداره کل تعاون معرفی می نماید. هیات موسس اساسنامه شرکت تعاونی را طبق قانون و مقررات و تطبیق آن با اساسنامه های مقبول وزارت تعاون تنظیم نموده و کلیات طرح پیشنهادی مشتمل بر توجیه ضرورت تشکیل تعاونی، اعلام تعداد و مشخصات داوطلبان اولیه عضویت و مهارت ها و تخصص های آنان در تعاونی های تولیدی، چگونگی تهیه سرمایه و میزان سهم هر عضو جهت تامین سرمایه شرکت، اعلام نام بانک یا موسسه اعتباری، توضیح میزان و چگونگی سرمایه گذاری و مشارکت وزارت خانه، سازمان و یا شرکت دولتی، وابسته یا تحت پوشش دولت، بانک، نهاد انقلاب اسلامی و یا تعاونی دیگر را تهیه می نماید و با تقدیم تقاضانامه کتبی تاسیس شرکت، اولین مجمع عمومی را جهت تصویب و ثبت اساسنامه و تعیین هیات مدیره و سایر وظایف مجمع عمومی پس از کسب موافقت وزارت یا اداره کل تعاون دعوت کرده و تشکیل می دهد (مستفاد از ماده 31 و 32 و بخش الف دستورالعمل تشکیل شرکت ها و اتحادیه های تعاونی).

لازم به تذکر است که اداره تعاون متعاقب وصول مدارک فوق آن را مورد بررسی و اظهارنظر قرار داده و موافقت اولیه خود را اعلام می نماید. در اولین جلسه رسمی مجمع عمومی عادی که با شرکت متقاضیان همراه با رسید لازم اتحادیه سهام مقرر تشکیل می شود. اساسنامه پیشنهادی پس از بحث و بررسی با موافقت حداقل دو سوم اعضاء تصویب شده و اعضایی که با مصوبه آن مجمع در مورد اساسنامه موافقت نداشته باشند می توانند در همان جلسه تقاضای عضویت خود را پس بگیرند(مستفاد از تبصره 2 و 3 ماده 32)

حداقل و حداکثر تعداد عضو در تعاونی ها به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و رعایت اصل عدم تمرکز و تداول ثروت به موجب آیین نامه مصوبه وزارت تعاون تعیین می گردد ولی در هر حال تعداد اعضاء از 7 نفر کمتر نخواهد بود.(ماده 6)

در همان جلسه اول مجمع عمومی عادی اعضاء هیات مدیره انتخاب می گردند و با تشکیل اولین جلسه هیات مدیره، اسامی و مشخصات کامل اعضای هیات مدیره و مدیر عامل و بازرسان شرکت تهیه و جهت بررسی تقدیم اداره کل تعاون می گردد. اولین هیات مدیره منتخب شرکت تعاونی مکلف است پس از اعلام قبولی با انجام تشریفات مقرر نسبت به ثبت شرکت تعاونی اقدام نماید. جهت ثبت شرکت ها و اتحادیه های تعاونی پس از طرح و تصویب آن، طی مراحل ذیل الزامی است.

-تکمیل صورت جلسه تشکیل مجمع موسس و اولین مجمع عمومی عادی و اسامی اعضاء و هیات مدیره منتخب و بازرسان و مدیر عامل شرکت.
-تکمیل اساسنامه مصوب مجمع عمومی
-درخواست کتبی ثبت
-طرح پیشنهادی و ارائه مجوز وزارت تعاون
-رسید پرداخت مقدار لازم التادیه سرمایه
-مدارک دعوت تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی(موضوع بند 2 ماده 32)
-موافقت نامه تشکیل شرکت یا اتحادیه(تبصره ماده 51)
-مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه(بند 28 ماده 66 و بند 4 ماده 51)

لازم به یادآوری است که به موجب مقررات وزارت تعاون سرمایه تامین یا تعهد شده از طرف اعضاء در مرحله تاسیس شرکت تعاونی نباید کمتر از 51 درصد کل سرمایه شرکت باشد. هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می گردد که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنسی باشد تقدیم و تسلیم شده باشد. اعضاء تعاونی نیز مکلفند مبلغ پرداخت نشده سهم خود را ظرف مدت مقرر در اساسنامه تادیه نمایند.(ماده 21)

پس از ثبت شرکت تعاونی در دفتر مخصوص و همچنین در دفتر دیگری که حاوی شماره ردیف و خلاصه شرکتنامه و اساسنامه است، خلاصه شرکتنامه باید در ظرف ماه اول ثبت شرکت، در روزنامه رسمی و یک روزنامه کثیرالانتشار درج گردد.

ثبت شرکت تعاونی به وسیله درج آگهی در “روزنامه رسمی” به اطلاع عموم می رسد. عندالاقتضاء می توان علاوه بر روزنامه رسمی در یکی از روزنامه های محلی یا با الصاق آگهی در معابر عمومی مرکز تعاونی نیز ثبت آن را اعلام کرد. پس از صدور آگهی تاسیس شرکت تعاونی توسط ثبت شرکت ها و درج آن در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی  ایران، اداره تعاون نسبت به صدور پروانه تاسیس تعاونی اقدام خواهد نمود.

بموجب ماده 2 قانون بخش تعاونی اقتصاد، شرکت هایی که با رعایت مقررات این قانون تشکیل و به ثبت برسند تعاونی شناخته می شوند. با توجه به مفاد این قانون:
1-شرکت ها و اتحادیه های تعاونی دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند.
2-دولت موظف است در شرایط مساوی در اجرای طرح ها و پژوهش های خود اولویت را به بخش تعاونی بدهد.
3-تعاونی ها الزاماَ دارای تابعیت ایرانی هستند.
4-تعاونی ها ممکن است بصورت تعاونی تولید یا تعاونی توزیع فعالیت نمایند.
5-تعاونی ها می توانند برخلاف سایر شرکت های تجاری اتحادیه تشکیل دهند.

در خاتمه ی این مطلب، متذکر می گردد که اتحادیه های تعاونی که با عضویت شرکت ها و تعاونی هایی که موضوع فعالیت آن ها واحد می باشد تشکیل می گردد. حداقل هفت شرکت تعاونی داوطلب، بعد از تشکل ارکان مقرر در هر اتحادیه (مجمع عمومی، هیات مدیره، هیات بازرسی) همانند مراحل ثبت شرکت های تعاونی به ثبت می رسد.(مستفاد از مواد 43 و 45)

پس از ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی، مراحل اخذ پروانه تاسیس طبق دستورالعمل وزارت تعاون به شرح ذیل می باشد:
_درخواست کتبی شرکت یا اتحادیه تعاونی
_ارائه مدارک ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی و آگهی تاسیس مندرج در روزنامه رسمی
_تعیین شماره مخصوص(کد) از طرف وزارت تعاون یا اداره کل تعاون استان برای شرکت یا اتحادیه تعاونی ثبت شده
_بالاخره صدور پروانه تاسیس برای متقاضی توسط وزارت تعاون یا اداره کل تعاون استان.

شرکت تعاونی، شرکتی است که بین اشخاص حقیقی برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مندرج در قانون بخش تعاونی به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آن ها با رعایت قانون مزبور تشکیل می گردد.(مستفاد از ماده 8 ق.ت.ج.ا)

اگرچه شرکت تعاونی در قانون تجارت، ذیل اقسام شرکت های تجارتی درج گردیده است لیکن مطالعه و مداقه پیرامون تشکیل شرکت های تعاونی با توجه به روح حکم برخواسته و نیات اعضاء، این واقعیت را روشن می سازد که تشکیل شرکت های تعاونی، عمدتاQ اقدامی در جهت رفع مایحتاج عمومی و تجمیع فعالیت اعضاء به منظور ارتقاء سطح زندگی و بهبود وضعیت مادی و معیشتی آن ها محسوب می شود.

اهداف شرکت های تعاونی مطابق ماده 1(ق.ت.ج.ا) به این شرح می باشد:
1-ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل.
2-قرار دادن وسایل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسایل ندارند.
3-پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروه های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی.
4-جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت.
5-قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منابع در اختیار نیروی کار و تشویق بهره برداری مستقیم از حاصل کار خود.
6-پیشگیری از انحصار،احتکار،تورم،اضرار به غیر
7-توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم

بنا به تعریف فوق، انواع شرکت تعاونی به شرح زیر است:

_شرکت تعاونی تولید محصولات صنعتی و کشاورزی
_شرکت تعاونی توزیع و فروش محصولات
_شرکت تعاونی وام و اعتبار
_شرکت تعاونی ساختمان مسکن
_شرکت تعاونی مصرف
_شرکت تعاونی بیمه محصولات و حیوانات
_شرکت تعاونی نمایندگی کارخانجات و موسسات تولیدی

در فصل پنجم قانون تعاون جمهوری اسلامی به دو نوع شرکت تعاونی اشاره شده است: شرکت تعاونی تولید و شرکت تعاونی توزیع

تعاونی تولید شامل تعاونی های مربوط به امور کشاورزی، دامداری، پرورش و صید ماهی و … می باشد وهر عضو باید به کار اشتغال داشته باشد.

به موجب ماده 27، تعاونی توزیع تعاونی هایی هستند که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه تعاونی ها تامین می نمایند.

تشکیل شرکت تعاونی:

ماده 193 اشعار دارد شرکت تعاونی اعم از تولید یا مصرف ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا بر طبق مقررات مخصوصی که با تراضی شرکاء ترتیب داده شده باشد تشکیل بشود. چنانچه از ماده فوق مستفاد می شود، شرکت تعاونی علاوه بر شکل گیری در قالب شرکت سهامی می تواند طبق مقررات خاص با توافق و تراضی شرکاء تشکیل و ترتیب یابد.

شرکت تعاونی باید دارای اساسنامه باشد. اساسنامه انواع شرکت های تعاونی به صورت “نمونه اساسنامه” به وسیله وزارت تعاون تهیه شده و در اختیار تشکیل دهندگان شرکت قرار می گیرد. برای ثبت شرکت تعاونی باید قبلاَ از طرف وزارت خانه مزبور “موافقت نامه تشکیل” صادر گردد. شرکت تعاونی باید به ثبت داده شود. برای ثبت شرکت تعاونی لازم است که از طرف وزارت تعاون “مجوز ثبت” صادر شود.

اساسنامه شرکت تعاونی باید شامل نام با قید کلمه تعاونی، هدف، موضوع، نوع، حوزه، عملیات، مدت، مرکز اصلی، نشانی، میزان سرمایه، مقررات مربوط به اعضا، ارکان، مقررات مالی و کار، انحلال و تصفیه، حداقل و حداکثر اعضا به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و … باشد. اعضا در صورتی که واجد شرایط مقرر باشند می توانند به عنوان عضو، فعالیت نمایند و طبق اساسنامه در کلیه امور حق نظارت خواهند داشت.

شرکت تعاونی مانند شرکت تجارتی دارای شخصیت حقوقی است و دارایی آن، مجزا و مستقل از دارایی اعضاء می باشد. مسئولیت اعضای شرکت تعاونی در برابر بدهی های شرکت را ماده 23 قانون بخش تعاونی چنین مقرر می دارد “مسئولیت مالی اعضاء در شرکت تعاونی، محدود به میزان سهم  آنان می باشد. مگر آن که در قرارداد، ترتیب دیگری شرط شده باشد”.

سرمایه شرکت تعاونی به سهام تقسیم می شود. نوع و مبلغ سهم را اساسنامه تعیین می کند. از لحاظ سرمایه شرکت های تعاونی را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
_شرکت هایی که تمام سرمایه آن به وسیله اعضاء تامین می شود.
_شرکت هایی که قسمتی از سرمایه (حداقل 51 درصد) به وسیله اعضاء تامین گردیده و بقیه به وسیله نهادهای دولتی و عمومی در اختیار شرکت گذاشته می شود.

حداقل سرمایه برای ثبت شرکت های تعاونی عام یکصد میلیون ریال می باشد و حداقل سرمایه برای ثبت شرکت های تعاونی خاص ده میلیون ریال است. لازم به ذکر است که هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت می شود که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه شود و چنانچه نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشند. شرکت تعاونی با بیش از 500 عضو “تعاونی بزرگ” محسوب می شود.

ارکان شرکت تعاونی و نحوه اداره آن:

تشکیلات شرکت تعاونی سه رکن دارد: مجمع عمومی، هیأت مدیره و بازرس.

الف-مجمع عمومی شرکت تعاونی:
مجمع عمومی که از اجتماع اعضای تعاونی یا نمایندگان آن ها تشکیل می شود به دو صورت عادی و فوق العاده منعقد می گردد. انتخاب هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان، رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان و گزارش های مالی و تصویب بودجه سالیانه و تعیین سیاست ها و خط مشی شرکت از وظایف مجمع عادی و اتخاذ تصمیم در خصوص افزایش یا کاهش سرمایه و انحلال شرکت از اختیارات مجمع فوق العاده محسوب می شوند.

ب-هیات مدیره شرکت تعاونی:
هیات مدیره که حداقل 3 و حداکثر 7 نفر عضو دارد از میان اعضای شرکت ( شرکاء ) انتخاب می شوند و مسئولیت اداره امور تعاونی را بر عهده دارند.
اجرای مفاد اساسنامه، اجرای تصمیمات مجمع عمومی، تهیه صورت ها و گزارش های مالی برای ارائه به محمع عمومی، دعوت از مجامع عمومی و نظارت بر امور جاری و فعالیت های تعاونی و عزل و نصب و قبول استعفای مدیر عامل از جمله وظایف هیات مدیره می باشند.

ج-بازرس یا بازرسان:
بازرس که توسط مجمع عمومی عادی انتخاب می شود مسئول نظارت بر عملکرد هیات مدیره و اجرای تصمیمات مجمع و اساسنامه است. بازرس همچنین باید از روند صحیح تهیه گزارش مالی و تهیه و تنظیم صورت های مالی شرکت اطمینان حاصل نماید و گزارش خود را تهیه و به مجمع عمومی سالیانه ارائه نماید. رسیدگی به شکایات احتمالی اعضا از نحوه مدیریت و عملکرد هیات مدیره نیز بر عهده بازرس است و نتیجه را باید به مجمع ارائه دهد.

مقررات عمومی شرکت های تعاونی:

بند “ه” ماده 3 قانون شرکت های تعاونی مقرر می دارد:
1-حداقل ثلث سرمایه شرکت تعاونی باید نقداَ پرداخت شود.
2-هیات موسس باید حداقل دو ثلث سهام را خریداری یا تعهد نماید.
3-سهام شرکت تعاونی با نام و غیر قابل تقسیم است و بهای آن باید نقداَ پرداخت شود.
4-در مجمع عمومی شرکت تعاونی هر شریک فقط یک رای دارد.
5-اداره شرکت تعاونی بر عهده هیات مدیره ای است که طبق قانون تجارت و قانون شرکت های تعاونی و اساسنامه شرکت انتخاب می گردد.

ضرورت ثبت شرکت تعاونی:

لازمه ی وجود قانونی شرکت تعاونی، ثبت آن است. هیأت مدیره مکلف است پس از اعلام قبولی، ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری جلسه اولین مجمع عمومی عادی، به ثبت تعاونی مبادرت کند. ثبت شرکت، موجب اطمینان از رسمیت شرکت، برای اعضاء و اطلاع از وضعیت شرکت برای کسانی که می خواهند با شرکت وارد معامله گردند می شود. همچنین ثبت شرکت تعاونی به دولت نیز امکان می دهد تا از نوع فعالیت، میزان سرمایه گذاری، تعداد و به طور کلی وضعیت شرکت های تجارتی که می توانند در اوضاع اقتصادی هر کشوری موثر باشند اطلاع دقیق پیدا کرده و خط مشی اقتصادی خود را بهتر تعیین کند.

شرایط عضویت انواع شرکت های تعاونی:
به موجب ماده 9 قانون بخش تعاونی، شرایط عضویت انواع شرکت های تعاونی عبارت است از:
_داشتن تابعیت ایران
_عدم ممنووعیت قانونی و حجر و ورشکستگی به تقصیر
_عدم سابقه ارتشاء،اختلاس و کلاهبرداری
_درخواست کتبی عضویت و تعهد رعایت مقررات تعاونی
_عدم عضویت در تعاونی مشابه

مجوز ثبت شرکت تعاونی:

همان طور که گفتیم، برای ثبت هر شرکت یا اتحادیه تعاونی لازم است نخست اقدامات انجام شده برای تشکیل آن، از لحاظ مطابقت با مقررات به تایید وزارت تعاون برسد و برای آن “مجوز ثبت” صادر شود. مجوز ثبت حاکی از تایید وزارت تعاون بر مطابقت اقدامات انجام شده برای تشکیل شرکت تعاونی با مقررات مربوط است. برای اخذ مجوز ثبت شرکت تعاونی، اولین هیئت مدیره یا وکیل وی، مدارک مورد نیاز ثبت تعاونی را به وزارت تعاون تسلیم و صدور آن را درخواست می کند؛ وزارت تعاون پس از بررسی مدارک در صورت تایید اقدامات انجام شده، مجوز ثبت را صادر می کند.

مجوز ثبت یکی از مدارکی است که باید برای ثبت شرکت تعاونی به مرجع ثبت تسلیم شود و بدون آن ثبت تعاونی ممکن نیست. هیئت مدیره مکلف است ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری اولین مجمع عمومی عادی مدارک لازم از جمله مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی را برای ثبت و صدور آگهی مربوط به مرجع ثبت تسلیم کند.

وزارت تعاون برای صدور مجوز، امور ذیل را بر اساس مدارک تسلیم شده بررسی می کند:
-موجود بودن همه مدارک لازم مربوط به تشکیل تعاونی و صحیح بودن ترتیب تنظیم آن ها؛
-مطابقت داشتن اقداماتی که هیئت موسس و اولین مجمع عمومی عادی برای ثبت شرکت تعاونی انجام داده اند و نیز اقدامات و اعمال هیئت مدیره با مقررات قانون بخش تعاونی و آیین نامه اجرایی قانون مذکور و آیین نامه ها و دستورالعمل های مربوط؛
-مطابقت داشتن اساسنامه مصوب تعاونی با نمونه اساسنامه مربوط و قانون برای احراز موارد مذکور وزارت تعاون، مطالب و امور متعددی را بررسی می کند که امور ذیل از جمله آن هاست.
-تشکیل شدن تعاونی در ظرف مدت دو ماه از تاریخ صدور موافقتنامه تشکیل از طرف وزارت تعاون یا در ظرف مدت تمدید شده، اگر مدت مذکور تمدید شده باشد؛
-موجود بودن همه مطالب لازم در دعوتنامه ای که هیئت موسس برای تشکیل اولین مجمع عمومی عادی انتشار داده است؛
-مراعات فاصله زمانی بین تاریخ انتشار دعوتنامه مذکور با تاریخ تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی که طبق آیین نامه مربوط نباید از 30 روز کمتر و از 35 روز بیشتر باشد.
-مراعات شدن نصاب لازم برای رسمیت جلسه اولین مجمع عمومی عادی؛
-عدم تخلف از مقررات راجع به رای گیری برای انتخاب اعضای اولین هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان و مراعات شدن اکثریت مقرر برای انتخاب آن ها و به تعداد مقرر انتخاب شدن اعضای اصلی و اعضای علی البدل؛
-نوشته شدن کلیه مطالب ضروری در صورت جلسات هیئت موسس و اولین مجمع عمومی عادی و رؤسا و وافی به مقصود بودن آن ها؛
-وجود امضای رئیس مجمع و منشی و ناظران جلسه در پایان صفحات اساسنامه؛
-اعلام قبولی یکایک اعضای هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان پس از انتخاب شدن؛
-محرز بودن وجود شرایط مقرر در ماده 38 قانون بخش تعاونی در اعضای هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان؛
-انتخاب هیئت رئیسه برای هیئت مدیره و مراعات اکثریت لازم برای انتخاب آن؛
-عدم مغایرت هدف تعیین شده در اساسنامه برای تعاونی یا اهدافی که در ماده یک قانون بخش تعاونی، برای تعاونی ها مقرر شده است.
-مطابقت داشتن موضوع و حدود عملیات تعیین شده در اساسنامه برای تعاونی با نوع تعاونی و از لحاظ تولیدی یا توزیعی و شهری یا روستایی بودن آن در شرکت های تعاونی؛
-برابر بودن تعداد سهام و سرمایه اولیه ای که در اساسنامه برای تعاونی در شرکت های تعاونی قید شده است با جمع تعداد سهام و مقدار سرمایه داوطلبان عضویت و بالغ بودن آن به تمام سرمایه (یا به میزان حداقل 51 درصد مقرر در ماده 17 قانون بخش تعاونی برای شرکت های تعاونی)؛
-تقویم و تسلیم شدن آورده های غیر نقدی داوطلبان عضویت(اگر وجود داشته باشد)؛
-میزان و نحوه سرمایه گذاری یا مشارکت نهادها و ارگان های دولتی و عمومی موضوع ماده مذکور از قانون بخش تعاونی(اگر وجود داشته باشد) در شرکت های تعاونی؛
-وجود داوطلبان عضویت به تعداد حداقل مقرر در مقررات مربوط؛
-انتخاب مدیر عامل به وسیله هیئت مدیره طبق  مقررات مربوط و غیره

مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت تعاونی:

شرکت ها و اتحادیه های تعاونی برابر قانون مزبور و آیین نامه مربوطه تصویب می شوند. منتها برای ثبت باید مدارک ذیل را ارائه نمایند:
1-اساسنامه تصویب شده شرکت تعاونی در اولین مجمع عمومی عادی در 4 نسخه. (شرکت های تعاونی باید دارای اساسنامه باشند. اساسنامه انواع شرکت های تعاونی به صورت “نمونه اساسنامه” به وسیله وزارت تعاون تهیه شده و در اختیار تشکیل دهندگان شرکت قرار می گیرد).
2-مجوز اداره تعاون (برای ثبت شرکت تعاونی لازم است که از طرف وزارت تعاون “مجوز ثبت” صادر شود).
3-دعوت نامه تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در 3 نسخه
4-صورتجلسه اولین مجمع عمومی عادی دال بر تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان در 3 نسخه
5-رسید پرداخت سرمایه شرکت طبق اساسنامه به صندوق تعاون در 3 نسخه
6-لیست اسامی و مشخصات و نشانی اعضاء اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان
7-لیست اسامی و امضاء حاضرین در اولین مجمع عمومی عادی در 3 نسخه
8-صورتجلسه اولین هیات مدیره دال بر انتخاب رئیس و نایب رئیس و منشی هیات مدیره و انتخاب مدیر عامل و تعیین صاحبان امضای مجاز
9-لیست و مشخصات اعضای هیئت مدیره، بازرسان و مدیر عامل
10-صدور مجوز ثبت شرکت تعاونی توسط اداره کل یا ادارات تعاون شهرستان ذیربط

مراحل ثبت شرکت تعاونی:

شرکت تعاونی می تواند در قالب شرکت سهامی و یا به هر نحو که شرکاء مقرر دارند تشکیل و اداره شود هر چند بدیهی است نحوه ثبت و اداره آن نباید در تضاد با قوانین و مقررات باشد.

تاسیس شرکت های تعاونی بر اساس اقدام مجمع موسس که عبارت از عده ای افراد واجد شرایط عضویت می باشد صورت می گیرد. تعداد اعضای مجمع عمومی موسس هفت نفر بوده که سه نفر را از بین خود به عنوان هیات موسس انتخاب می نمایند و متعاقباً هیأت اخیر یک نفر نماینده تام الاختیار خود را به اداره کل تعاون معرفی می نماید. هیات موسس اساسنامه شرکت تعاونی را طبق قانون و مقررات و تطبیق آن با اساسنامه های مقبول وزارت تعاون تنظیم نموده و کلیات طرح پیشنهادی مشتمل بر توجیه ضرورت تشکیل تعاونی، اعلام تعداد و مشخصات داوطلبان اولیه عضویت و مهارت ها و تخصص های آنان در تعاونی های تولیدی، چگونگی تهیه سرمایه و میزان سهم هر عضو جهت تامین سرمایه شرکت، اعلام نام بانک یا موسسه اعتباری، توضیح میزان و چگونگی سرمایه گذاری و مشارکت وزارت خانه، سازمان و یا شرکت دولتی، وابسته یا تحت پوشش دولت، بانک، نهاد انقلاب اسلامی و یا تعاونی دیگر را تهیه می نماید و با تقدیم تقاضانامه کتبی تاسیس شرکت، اولین مجمع عمومی را جهت تصویب و ثبت اساسنامه و تعیین هیات مدیره و سایر وظایف مجمع عمومی پس از کسب موافقت وزارت یا اداره کل تعاون دعوت کرده و تشکیل می دهد (مستفاد از ماده 31 و 32 و بخش الف دستورالعمل تشکیل شرکت ها و اتحادیه های تعاونی).

لازم به تذکر است که اداره تعاون متعاقب وصول مدارک فوق آن را مورد بررسی و اظهارنظر قرار داده و موافقت اولیه خود را اعلام می نماید. در اولین جلسه رسمی مجمع عمومی عادی که با شرکت متقاضیان همراه با رسید لازم اتحادیه سهام مقرر تشکیل می شود. اساسنامه پیشنهادی پس از بحث و بررسی با موافقت حداقل دو سوم اعضاء تصویب شده و اعضایی که با مصوبه آن مجمع در مورد اساسنامه موافقت نداشته باشند می توانند در همان جلسه تقاضای عضویت خود را پس بگیرند(مستفاد از تبصره 2 و 3 ماده 32)

حداقل و حداکثر تعداد عضو در تعاونی ها به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و رعایت اصل عدم تمرکز و تداول ثروت به موجب آیین نامه مصوبه وزارت تعاون تعیین می گردد ولی در هر حال تعداد اعضاء از 7 نفر کمتر نخواهد بود.(ماده 6)

در همان جلسه اول مجمع عمومی عادی اعضاء هیات مدیره انتخاب می گردند و با تشکیل اولین جلسه هیات مدیره، اسامی و مشخصات کامل اعضای هیات مدیره و مدیر عامل و بازرسان شرکت تهیه و جهت بررسی تقدیم اداره کل تعاون می گردد. اولین هیات مدیره منتخب شرکت تعاونی مکلف است پس از اعلام قبولی با انجام تشریفات مقرر نسبت به ثبت شرکت تعاونی اقدام نماید. جهت ثبت شرکت ها و اتحادیه های تعاونی پس از طرح و تصویب آن، طی مراحل ذیل الزامی است.

-تکمیل صورت جلسه تشکیل مجمع موسس و اولین مجمع عمومی عادی و اسامی اعضاء و هیات مدیره منتخب و بازرسان و مدیر عامل شرکت.
-تکمیل اساسنامه مصوب مجمع عمومی
-درخواست کتبی ثبت
-طرح پیشنهادی و ارائه مجوز وزارت تعاون
-رسید پرداخت مقدار لازم التادیه سرمایه
-مدارک دعوت تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی(موضوع بند 2 ماده 32)
-موافقت نامه تشکیل شرکت یا اتحادیه(تبصره ماده 51)
-مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه(بند 28 ماده 66 و بند 4 ماده 51)

لازم به یادآوری است که به موجب مقررات وزارت تعاون سرمایه تامین یا تعهد شده از طرف اعضاء در مرحله تاسیس شرکت تعاونی نباید کمتر از 51 درصد کل سرمایه شرکت باشد. هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می گردد که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنسی باشد تقدیم و تسلیم شده باشد. اعضاء تعاونی نیز مکلفند مبلغ پرداخت نشده سهم خود را ظرف مدت مقرر در اساسنامه تادیه نمایند.(ماده 21)

پس از ثبت شرکت تعاونی در دفتر مخصوص و همچنین در دفتر دیگری که حاوی شماره ردیف و خلاصه شرکتنامه و اساسنامه است، خلاصه شرکتنامه باید در ظرف ماه اول ثبت شرکت، در روزنامه رسمی و یک روزنامه کثیرالانتشار درج گردد.

ثبت شرکت تعاونی به وسیله درج آگهی در “روزنامه رسمی” به اطلاع عموم می رسد. عندالاقتضاء می توان علاوه بر روزنامه رسمی در یکی از روزنامه های محلی یا با الصاق آگهی در معابر عمومی مرکز تعاونی نیز ثبت آن را اعلام کرد. پس از صدور آگهی تاسیس شرکت تعاونی توسط ثبت شرکت ها و درج آن در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی  ایران، اداره تعاون نسبت به صدور پروانه تاسیس تعاونی اقدام خواهد نمود.

بموجب ماده 2 قانون بخش تعاونی اقتصاد، شرکت هایی که با رعایت مقررات این قانون تشکیل و به ثبت برسند تعاونی شناخته می شوند. با توجه به مفاد این قانون:
1-شرکت ها و اتحادیه های تعاونی دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند.
2-دولت موظف است در شرایط مساوی در اجرای طرح ها و پژوهش های خود اولویت را به بخش تعاونی بدهد.
3-تعاونی ها الزاماَ دارای تابعیت ایرانی هستند.
4-تعاونی ها ممکن است بصورت تعاونی تولید یا تعاونی توزیع فعالیت نمایند.
5-تعاونی ها می توانند برخلاف سایر شرکت های تجاری اتحادیه تشکیل دهند.

در خاتمه ی این مطلب، متذکر می گردد که اتحادیه های تعاونی که با عضویت شرکت ها و تعاونی هایی که موضوع فعالیت آن ها واحد می باشد تشکیل می گردد. حداقل هفت شرکت تعاونی داوطلب، بعد از تشکل ارکان مقرر در هر اتحادیه (مجمع عمومی، هیات مدیره، هیات بازرسی) همانند مراحل ثبت شرکت های تعاونی به ثبت می رسد.(مستفاد از مواد 43 و 45)

پس از ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی، مراحل اخذ پروانه تاسیس طبق دستورالعمل وزارت تعاون به شرح ذیل می باشد:
_درخواست کتبی شرکت یا اتحادیه تعاونی
_ارائه مدارک ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی و آگهی تاسیس مندرج در روزنامه رسمی
_تعیین شماره مخصوص(کد) از طرف وزارت تعاون یا اداره کل تعاون استان برای شرکت یا اتحادیه تعاونی ثبت شده
_بالاخره صدور پروانه تاسیس برای متقاضی توسط وزارت تعاون یا اداره کل تعاون استان.

شرکت تعاونی، شرکتی است که بین اشخاص حقیقی برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مندرج در قانون بخش تعاونی به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آن ها با رعایت قانون مزبور تشکیل می گردد.(مستفاد از ماده 8 ق.ت.ج.ا)

اگرچه شرکت تعاونی در قانون تجارت، ذیل اقسام شرکت های تجارتی درج گردیده است لیکن مطالعه و مداقه پیرامون تشکیل شرکت های تعاونی با توجه به روح حکم برخواسته و نیات اعضاء، این واقعیت را روشن می سازد که تشکیل شرکت های تعاونی، عمدتاQ اقدامی در جهت رفع مایحتاج عمومی و تجمیع فعالیت اعضاء به منظور ارتقاء سطح زندگی و بهبود وضعیت مادی و معیشتی آن ها محسوب می شود.

اهداف شرکت های تعاونی مطابق ماده 1(ق.ت.ج.ا) به این شرح می باشد:
1-ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل.
2-قرار دادن وسایل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسایل ندارند.
3-پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروه های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی.
4-جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت.
5-قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منابع در اختیار نیروی کار و تشویق بهره برداری مستقیم از حاصل کار خود.
6-پیشگیری از انحصار،احتکار،تورم،اضرار به غیر
7-توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم

بنا به تعریف فوق، انواع شرکت تعاونی به شرح زیر است:

_شرکت تعاونی تولید محصولات صنعتی و کشاورزی
_شرکت تعاونی توزیع و فروش محصولات
_شرکت تعاونی وام و اعتبار
_شرکت تعاونی ساختمان مسکن
_شرکت تعاونی مصرف
_شرکت تعاونی بیمه محصولات و حیوانات
_شرکت تعاونی نمایندگی کارخانجات و موسسات تولیدی

در فصل پنجم قانون تعاون جمهوری اسلامی به دو نوع شرکت تعاونی اشاره شده است: شرکت تعاونی تولید و شرکت تعاونی توزیع

تعاونی تولید شامل تعاونی های مربوط به امور کشاورزی، دامداری، پرورش و صید ماهی و … می باشد وهر عضو باید به کار اشتغال داشته باشد.

به موجب ماده 27، تعاونی توزیع تعاونی هایی هستند که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه تعاونی ها تامین می نمایند.

تشکیل شرکت تعاونی:

ماده 193 اشعار دارد شرکت تعاونی اعم از تولید یا مصرف ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا بر طبق مقررات مخصوصی که با تراضی شرکاء ترتیب داده شده باشد تشکیل بشود. چنانچه از ماده فوق مستفاد می شود، شرکت تعاونی علاوه بر شکل گیری در قالب شرکت سهامی می تواند طبق مقررات خاص با توافق و تراضی شرکاء تشکیل و ترتیب یابد.

شرکت تعاونی باید دارای اساسنامه باشد. اساسنامه انواع شرکت های تعاونی به صورت “نمونه اساسنامه” به وسیله وزارت تعاون تهیه شده و در اختیار تشکیل دهندگان شرکت قرار می گیرد. برای ثبت شرکت تعاونی باید قبلاَ از طرف وزارت خانه مزبور “موافقت نامه تشکیل” صادر گردد. شرکت تعاونی باید به ثبت داده شود. برای ثبت شرکت تعاونی لازم است که از طرف وزارت تعاون “مجوز ثبت” صادر شود.

اساسنامه شرکت تعاونی باید شامل نام با قید کلمه تعاونی، هدف، موضوع، نوع، حوزه، عملیات، مدت، مرکز اصلی، نشانی، میزان سرمایه، مقررات مربوط به اعضا، ارکان، مقررات مالی و کار، انحلال و تصفیه، حداقل و حداکثر اعضا به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و … باشد. اعضا در صورتی که واجد شرایط مقرر باشند می توانند به عنوان عضو، فعالیت نمایند و طبق اساسنامه در کلیه امور حق نظارت خواهند داشت.

شرکت تعاونی مانند شرکت تجارتی دارای شخصیت حقوقی است و دارایی آن، مجزا و مستقل از دارایی اعضاء می باشد. مسئولیت اعضای شرکت تعاونی در برابر بدهی های شرکت را ماده 23 قانون بخش تعاونی چنین مقرر می دارد “مسئولیت مالی اعضاء در شرکت تعاونی، محدود به میزان سهم  آنان می باشد. مگر آن که در قرارداد، ترتیب دیگری شرط شده باشد”.

سرمایه شرکت تعاونی به سهام تقسیم می شود. نوع و مبلغ سهم را اساسنامه تعیین می کند. از لحاظ سرمایه شرکت های تعاونی را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
_شرکت هایی که تمام سرمایه آن به وسیله اعضاء تامین می شود.
_شرکت هایی که قسمتی از سرمایه (حداقل 51 درصد) به وسیله اعضاء تامین گردیده و بقیه به وسیله نهادهای دولتی و عمومی در اختیار شرکت گذاشته می شود.

حداقل سرمایه برای ثبت شرکت های تعاونی عام یکصد میلیون ریال می باشد و حداقل سرمایه برای ثبت شرکت های تعاونی خاص ده میلیون ریال است. لازم به ذکر است که هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت می شود که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه شود و چنانچه نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشند. شرکت تعاونی با بیش از 500 عضو “تعاونی بزرگ” محسوب می شود.

ارکان شرکت تعاونی و نحوه اداره آن:

تشکیلات شرکت تعاونی سه رکن دارد: مجمع عمومی، هیأت مدیره و بازرس.

الف-مجمع عمومی شرکت تعاونی:
مجمع عمومی که از اجتماع اعضای تعاونی یا نمایندگان آن ها تشکیل می شود به دو صورت عادی و فوق العاده منعقد می گردد. انتخاب هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان، رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان و گزارش های مالی و تصویب بودجه سالیانه و تعیین سیاست ها و خط مشی شرکت از وظایف مجمع عادی و اتخاذ تصمیم در خصوص افزایش یا کاهش سرمایه و انحلال شرکت از اختیارات مجمع فوق العاده محسوب می شوند.

ب-هیات مدیره شرکت تعاونی:
هیات مدیره که حداقل 3 و حداکثر 7 نفر عضو دارد از میان اعضای شرکت ( شرکاء ) انتخاب می شوند و مسئولیت اداره امور تعاونی را بر عهده دارند.
اجرای مفاد اساسنامه، اجرای تصمیمات مجمع عمومی، تهیه صورت ها و گزارش های مالی برای ارائه به محمع عمومی، دعوت از مجامع عمومی و نظارت بر امور جاری و فعالیت های تعاونی و عزل و نصب و قبول استعفای مدیر عامل از جمله وظایف هیات مدیره می باشند.

ج-بازرس یا بازرسان:
بازرس که توسط مجمع عمومی عادی انتخاب می شود مسئول نظارت بر عملکرد هیات مدیره و اجرای تصمیمات مجمع و اساسنامه است. بازرس همچنین باید از روند صحیح تهیه گزارش مالی و تهیه و تنظیم صورت های مالی شرکت اطمینان حاصل نماید و گزارش خود را تهیه و به مجمع عمومی سالیانه ارائه نماید. رسیدگی به شکایات احتمالی اعضا از نحوه مدیریت و عملکرد هیات مدیره نیز بر عهده بازرس است و نتیجه را باید به مجمع ارائه دهد.

مقررات عمومی شرکت های تعاونی:

بند “ه” ماده 3 قانون شرکت های تعاونی مقرر می دارد:
1-حداقل ثلث سرمایه شرکت تعاونی باید نقداَ پرداخت شود.
2-هیات موسس باید حداقل دو ثلث سهام را خریداری یا تعهد نماید.
3-سهام شرکت تعاونی با نام و غیر قابل تقسیم است و بهای آن باید نقداَ پرداخت شود.
4-در مجمع عمومی شرکت تعاونی هر شریک فقط یک رای دارد.
5-اداره شرکت تعاونی بر عهده هیات مدیره ای است که طبق قانون تجارت و قانون شرکت های تعاونی و اساسنامه شرکت انتخاب می گردد.

ضرورت ثبت شرکت تعاونی:

لازمه ی وجود قانونی شرکت تعاونی، ثبت آن است. هیأت مدیره مکلف است پس از اعلام قبولی، ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری جلسه اولین مجمع عمومی عادی، به ثبت تعاونی مبادرت کند. ثبت شرکت، موجب اطمینان از رسمیت شرکت، برای اعضاء و اطلاع از وضعیت شرکت برای کسانی که می خواهند با شرکت وارد معامله گردند می شود. همچنین ثبت شرکت تعاونی به دولت نیز امکان می دهد تا از نوع فعالیت، میزان سرمایه گذاری، تعداد و به طور کلی وضعیت شرکت های تجارتی که می توانند در اوضاع اقتصادی هر کشوری موثر باشند اطلاع دقیق پیدا کرده و خط مشی اقتصادی خود را بهتر تعیین کند.

شرایط عضویت انواع شرکت های تعاونی:
به موجب ماده 9 قانون بخش تعاونی، شرایط عضویت انواع شرکت های تعاونی عبارت است از:
_داشتن تابعیت ایران
_عدم ممنووعیت قانونی و حجر و ورشکستگی به تقصیر
_عدم سابقه ارتشاء،اختلاس و کلاهبرداری
_درخواست کتبی عضویت و تعهد رعایت مقررات تعاونی
_عدم عضویت در تعاونی مشابه

مجوز ثبت شرکت تعاونی:

همان طور که گفتیم، برای ثبت هر شرکت یا اتحادیه تعاونی لازم است نخست اقدامات انجام شده برای تشکیل آن، از لحاظ مطابقت با مقررات به تایید وزارت تعاون برسد و برای آن “مجوز ثبت” صادر شود. مجوز ثبت حاکی از تایید وزارت تعاون بر مطابقت اقدامات انجام شده برای تشکیل شرکت تعاونی با مقررات مربوط است. برای اخذ مجوز ثبت شرکت تعاونی، اولین هیئت مدیره یا وکیل وی، مدارک مورد نیاز ثبت تعاونی را به وزارت تعاون تسلیم و صدور آن را درخواست می کند؛ وزارت تعاون پس از بررسی مدارک در صورت تایید اقدامات انجام شده، مجوز ثبت را صادر می کند.

مجوز ثبت یکی از مدارکی است که باید برای ثبت شرکت تعاونی به مرجع ثبت تسلیم شود و بدون آن ثبت تعاونی ممکن نیست. هیئت مدیره مکلف است ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری اولین مجمع عمومی عادی مدارک لازم از جمله مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی را برای ثبت و صدور آگهی مربوط به مرجع ثبت تسلیم کند.

وزارت تعاون برای صدور مجوز، امور ذیل را بر اساس مدارک تسلیم شده بررسی می کند:
-موجود بودن همه مدارک لازم مربوط به تشکیل تعاونی و صحیح بودن ترتیب تنظیم آن ها؛
-مطابقت داشتن اقداماتی که هیئت موسس و اولین مجمع عمومی عادی برای ثبت شرکت تعاونی انجام داده اند و نیز اقدامات و اعمال هیئت مدیره با مقررات قانون بخش تعاونی و آیین نامه اجرایی قانون مذکور و آیین نامه ها و دستورالعمل های مربوط؛
-مطابقت داشتن اساسنامه مصوب تعاونی با نمونه اساسنامه مربوط و قانون برای احراز موارد مذکور وزارت تعاون، مطالب و امور متعددی را بررسی می کند که امور ذیل از جمله آن هاست.
-تشکیل شدن تعاونی در ظرف مدت دو ماه از تاریخ صدور موافقتنامه تشکیل از طرف وزارت تعاون یا در ظرف مدت تمدید شده، اگر مدت مذکور تمدید شده باشد؛
-موجود بودن همه مطالب لازم در دعوتنامه ای که هیئت موسس برای تشکیل اولین مجمع عمومی عادی انتشار داده است؛
-مراعات فاصله زمانی بین تاریخ انتشار دعوتنامه مذکور با تاریخ تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی که طبق آیین نامه مربوط نباید از 30 روز کمتر و از 35 روز بیشتر باشد.
-مراعات شدن نصاب لازم برای رسمیت جلسه اولین مجمع عمومی عادی؛
-عدم تخلف از مقررات راجع به رای گیری برای انتخاب اعضای اولین هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان و مراعات شدن اکثریت مقرر برای انتخاب آن ها و به تعداد مقرر انتخاب شدن اعضای اصلی و اعضای علی البدل؛
-نوشته شدن کلیه مطالب ضروری در صورت جلسات هیئت موسس و اولین مجمع عمومی عادی و رؤسا و وافی به مقصود بودن آن ها؛
-وجود امضای رئیس مجمع و منشی و ناظران جلسه در پایان صفحات اساسنامه؛
-اعلام قبولی یکایک اعضای هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان پس از انتخاب شدن؛
-محرز بودن وجود شرایط مقرر در ماده 38 قانون بخش تعاونی در اعضای هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان؛
-انتخاب هیئت رئیسه برای هیئت مدیره و مراعات اکثریت لازم برای انتخاب آن؛
-عدم مغایرت هدف تعیین شده در اساسنامه برای تعاونی یا اهدافی که در ماده یک قانون بخش تعاونی، برای تعاونی ها مقرر شده است.
-مطابقت داشتن موضوع و حدود عملیات تعیین شده در اساسنامه برای تعاونی با نوع تعاونی و از لحاظ تولیدی یا توزیعی و شهری یا روستایی بودن آن در شرکت های تعاونی؛
-برابر بودن تعداد سهام و سرمایه اولیه ای که در اساسنامه برای تعاونی در شرکت های تعاونی قید شده است با جمع تعداد سهام و مقدار سرمایه داوطلبان عضویت و بالغ بودن آن به تمام سرمایه (یا به میزان حداقل 51 درصد مقرر در ماده 17 قانون بخش تعاونی برای شرکت های تعاونی)؛
-تقویم و تسلیم شدن آورده های غیر نقدی داوطلبان عضویت(اگر وجود داشته باشد)؛
-میزان و نحوه سرمایه گذاری یا مشارکت نهادها و ارگان های دولتی و عمومی موضوع ماده مذکور از قانون بخش تعاونی(اگر وجود داشته باشد) در شرکت های تعاونی؛
-وجود داوطلبان عضویت به تعداد حداقل مقرر در مقررات مربوط؛
-انتخاب مدیر عامل به وسیله هیئت مدیره طبق  مقررات مربوط و غیره

مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت تعاونی:

شرکت ها و اتحادیه های تعاونی برابر قانون مزبور و آیین نامه مربوطه تصویب می شوند. منتها برای ثبت باید مدارک ذیل را ارائه نمایند:
1-اساسنامه تصویب شده شرکت تعاونی در اولین مجمع عمومی عادی در 4 نسخه. (شرکت های تعاونی باید دارای اساسنامه باشند. اساسنامه انواع شرکت های تعاونی به صورت “نمونه اساسنامه” به وسیله وزارت تعاون تهیه شده و در اختیار تشکیل دهندگان شرکت قرار می گیرد).
2-مجوز اداره تعاون (برای ثبت شرکت تعاونی لازم است که از طرف وزارت تعاون “مجوز ثبت” صادر شود).
3-دعوت نامه تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در 3 نسخه
4-صورتجلسه اولین مجمع عمومی عادی دال بر تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان در 3 نسخه
5-رسید پرداخت سرمایه شرکت طبق اساسنامه به صندوق تعاون در 3 نسخه
6-لیست اسامی و مشخصات و نشانی اعضاء اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان
7-لیست اسامی و امضاء حاضرین در اولین مجمع عمومی عادی در 3 نسخه
8-صورتجلسه اولین هیات مدیره دال بر انتخاب رئیس و نایب رئیس و منشی هیات مدیره و انتخاب مدیر عامل و تعیین صاحبان امضای مجاز
9-لیست و مشخصات اعضای هیئت مدیره، بازرسان و مدیر عامل
10-صدور مجوز ثبت شرکت تعاونی توسط اداره کل یا ادارات تعاون شهرستان ذیربط

مراحل ثبت شرکت تعاونی:

شرکت تعاونی می تواند در قالب شرکت سهامی و یا به هر نحو که شرکاء مقرر دارند تشکیل و اداره شود هر چند بدیهی است نحوه ثبت و اداره آن نباید در تضاد با قوانین و مقررات باشد.

تاسیس شرکت های تعاونی بر اساس اقدام مجمع موسس که عبارت از عده ای افراد واجد شرایط عضویت می باشد صورت می گیرد. تعداد اعضای مجمع عمومی موسس هفت نفر بوده که سه نفر را از بین خود به عنوان هیات موسس انتخاب می نمایند و متعاقباً هیأت اخیر یک نفر نماینده تام الاختیار خود را به اداره کل تعاون معرفی می نماید. هیات موسس اساسنامه شرکت تعاونی را طبق قانون و مقررات و تطبیق آن با اساسنامه های مقبول وزارت تعاون تنظیم نموده و کلیات طرح پیشنهادی مشتمل بر توجیه ضرورت تشکیل تعاونی، اعلام تعداد و مشخصات داوطلبان اولیه عضویت و مهارت ها و تخصص های آنان در تعاونی های تولیدی، چگونگی تهیه سرمایه و میزان سهم هر عضو جهت تامین سرمایه شرکت، اعلام نام بانک یا موسسه اعتباری، توضیح میزان و چگونگی سرمایه گذاری و مشارکت وزارت خانه، سازمان و یا شرکت دولتی، وابسته یا تحت پوشش دولت، بانک، نهاد انقلاب اسلامی و یا تعاونی دیگر را تهیه می نماید و با تقدیم تقاضانامه کتبی تاسیس شرکت، اولین مجمع عمومی را جهت تصویب و ثبت اساسنامه و تعیین هیات مدیره و سایر وظایف مجمع عمومی پس از کسب موافقت وزارت یا اداره کل تعاون دعوت کرده و تشکیل می دهد (مستفاد از ماده 31 و 32 و بخش الف دستورالعمل تشکیل شرکت ها و اتحادیه های تعاونی).

لازم به تذکر است که اداره تعاون متعاقب وصول مدارک فوق آن را مورد بررسی و اظهارنظر قرار داده و موافقت اولیه خود را اعلام می نماید. در اولین جلسه رسمی مجمع عمومی عادی که با شرکت متقاضیان همراه با رسید لازم اتحادیه سهام مقرر تشکیل می شود. اساسنامه پیشنهادی پس از بحث و بررسی با موافقت حداقل دو سوم اعضاء تصویب شده و اعضایی که با مصوبه آن مجمع در مورد اساسنامه موافقت نداشته باشند می توانند در همان جلسه تقاضای عضویت خود را پس بگیرند(مستفاد از تبصره 2 و 3 ماده 32)

حداقل و حداکثر تعداد عضو در تعاونی ها به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و رعایت اصل عدم تمرکز و تداول ثروت به موجب آیین نامه مصوبه وزارت تعاون تعیین می گردد ولی در هر حال تعداد اعضاء از 7 نفر کمتر نخواهد بود.(ماده 6)

در همان جلسه اول مجمع عمومی عادی اعضاء هیات مدیره انتخاب می گردند و با تشکیل اولین جلسه هیات مدیره، اسامی و مشخصات کامل اعضای هیات مدیره و مدیر عامل و بازرسان شرکت تهیه و جهت بررسی تقدیم اداره کل تعاون می گردد. اولین هیات مدیره منتخب شرکت تعاونی مکلف است پس از اعلام قبولی با انجام تشریفات مقرر نسبت به ثبت شرکت تعاونی اقدام نماید. جهت ثبت شرکت ها و اتحادیه های تعاونی پس از طرح و تصویب آن، طی مراحل ذیل الزامی است.

-تکمیل صورت جلسه تشکیل مجمع موسس و اولین مجمع عمومی عادی و اسامی اعضاء و هیات مدیره منتخب و بازرسان و مدیر عامل شرکت.
-تکمیل اساسنامه مصوب مجمع عمومی
-درخواست کتبی ثبت
-طرح پیشنهادی و ارائه مجوز وزارت تعاون
-رسید پرداخت مقدار لازم التادیه سرمایه
-مدارک دعوت تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی(موضوع بند 2 ماده 32)
-موافقت نامه تشکیل شرکت یا اتحادیه(تبصره ماده 51)
-مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه(بند 28 ماده 66 و بند 4 ماده 51)

لازم به یادآوری است که به موجب مقررات وزارت تعاون سرمایه تامین یا تعهد شده از طرف اعضاء در مرحله تاسیس شرکت تعاونی نباید کمتر از 51 درصد کل سرمایه شرکت باشد. هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می گردد که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنسی باشد تقدیم و تسلیم شده باشد. اعضاء تعاونی نیز مکلفند مبلغ پرداخت نشده سهم خود را ظرف مدت مقرر در اساسنامه تادیه نمایند.(ماده 21)

پس از ثبت شرکت تعاونی در دفتر مخصوص و همچنین در دفتر دیگری که حاوی شماره ردیف و خلاصه شرکتنامه و اساسنامه است، خلاصه شرکتنامه باید در ظرف ماه اول ثبت شرکت، در روزنامه رسمی و یک روزنامه کثیرالانتشار درج گردد.

ثبت شرکت تعاونی به وسیله درج آگهی در “روزنامه رسمی” به اطلاع عموم می رسد. عندالاقتضاء می توان علاوه بر روزنامه رسمی در یکی از روزنامه های محلی یا با الصاق آگهی در معابر عمومی مرکز تعاونی نیز ثبت آن را اعلام کرد. پس از صدور آگهی تاسیس شرکت تعاونی توسط ثبت شرکت ها و درج آن در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی  ایران، اداره تعاون نسبت به صدور پروانه تاسیس تعاونی اقدام خواهد نمود.

بموجب ماده 2 قانون بخش تعاونی اقتصاد، شرکت هایی که با رعایت مقررات این قانون تشکیل و به ثبت برسند تعاونی شناخته می شوند. با توجه به مفاد این قانون:
1-شرکت ها و اتحادیه های تعاونی دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند.
2-دولت موظف است در شرایط مساوی در اجرای طرح ها و پژوهش های خود اولویت را به بخش تعاونی بدهد.
3-تعاونی ها الزاماَ دارای تابعیت ایرانی هستند.
4-تعاونی ها ممکن است بصورت تعاونی تولید یا تعاونی توزیع فعالیت نمایند.
5-تعاونی ها می توانند برخلاف سایر شرکت های تجاری اتحادیه تشکیل دهند.

در خاتمه ی این مطلب، متذکر می گردد که اتحادیه های تعاونی که با عضویت شرکت ها و تعاونی هایی که موضوع فعالیت آن ها واحد می باشد تشکیل می گردد. حداقل هفت شرکت تعاونی داوطلب، بعد از تشکل ارکان مقرر در هر اتحادیه (مجمع عمومی، هیات مدیره، هیات بازرسی) همانند مراحل ثبت شرکت های تعاونی به ثبت می رسد.(مستفاد از مواد 43 و 45)

پس از ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی، مراحل اخذ پروانه تاسیس طبق دستورالعمل وزارت تعاون به شرح ذیل می باشد:
_درخواست کتبی شرکت یا اتحادیه تعاونی
_ارائه مدارک ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی و آگهی تاسیس مندرج در روزنامه رسمی
_تعیین شماره مخصوص(کد) از طرف وزارت تعاون یا اداره کل تعاون استان برای شرکت یا اتحادیه تعاونی ثبت شده
_بالاخره صدور پروانه تاسیس برای متقاضی توسط وزارت تعاون یا اداره کل تعاون استان.

شرکت تعاونی، شرکتی است که بین اشخاص حقیقی برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مندرج در قانون بخش تعاونی به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آن ها با رعایت قانون مزبور تشکیل می گردد.(مستفاد از ماده 8 ق.ت.ج.ا)

اگرچه شرکت تعاونی در قانون تجارت، ذیل اقسام شرکت های تجارتی درج گردیده است لیکن مطالعه و مداقه پیرامون تشکیل شرکت های تعاونی با توجه به روح حکم برخواسته و نیات اعضاء، این واقعیت را روشن می سازد که تشکیل شرکت های تعاونی، عمدتاQ اقدامی در جهت رفع مایحتاج عمومی و تجمیع فعالیت اعضاء به منظور ارتقاء سطح زندگی و بهبود وضعیت مادی و معیشتی آن ها محسوب می شود.

اهداف شرکت های تعاونی مطابق ماده 1(ق.ت.ج.ا) به این شرح می باشد:
1-ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل.
2-قرار دادن وسایل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسایل ندارند.
3-پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروه های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی.
4-جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت.
5-قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منابع در اختیار نیروی کار و تشویق بهره برداری مستقیم از حاصل کار خود.
6-پیشگیری از انحصار،احتکار،تورم،اضرار به غیر
7-توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم

بنا به تعریف فوق، انواع شرکت تعاونی به شرح زیر است:

_شرکت تعاونی تولید محصولات صنعتی و کشاورزی
_شرکت تعاونی توزیع و فروش محصولات
_شرکت تعاونی وام و اعتبار
_شرکت تعاونی ساختمان مسکن
_شرکت تعاونی مصرف
_شرکت تعاونی بیمه محصولات و حیوانات
_شرکت تعاونی نمایندگی کارخانجات و موسسات تولیدی

در فصل پنجم قانون تعاون جمهوری اسلامی به دو نوع شرکت تعاونی اشاره شده است: شرکت تعاونی تولید و شرکت تعاونی توزیع

تعاونی تولید شامل تعاونی های مربوط به امور کشاورزی، دامداری، پرورش و صید ماهی و … می باشد وهر عضو باید به کار اشتغال داشته باشد.

به موجب ماده 27، تعاونی توزیع تعاونی هایی هستند که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه تعاونی ها تامین می نمایند.

تشکیل شرکت تعاونی:

ماده 193 اشعار دارد شرکت تعاونی اعم از تولید یا مصرف ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا بر طبق مقررات مخصوصی که با تراضی شرکاء ترتیب داده شده باشد تشکیل بشود. چنانچه از ماده فوق مستفاد می شود، شرکت تعاونی علاوه بر شکل گیری در قالب شرکت سهامی می تواند طبق مقررات خاص با توافق و تراضی شرکاء تشکیل و ترتیب یابد.

شرکت تعاونی باید دارای اساسنامه باشد. اساسنامه انواع شرکت های تعاونی به صورت “نمونه اساسنامه” به وسیله وزارت تعاون تهیه شده و در اختیار تشکیل دهندگان شرکت قرار می گیرد. برای ثبت شرکت تعاونی باید قبلاَ از طرف وزارت خانه مزبور “موافقت نامه تشکیل” صادر گردد. شرکت تعاونی باید به ثبت داده شود. برای ثبت شرکت تعاونی لازم است که از طرف وزارت تعاون “مجوز ثبت” صادر شود.

اساسنامه شرکت تعاونی باید شامل نام با قید کلمه تعاونی، هدف، موضوع، نوع، حوزه، عملیات، مدت، مرکز اصلی، نشانی، میزان سرمایه، مقررات مربوط به اعضا، ارکان، مقررات مالی و کار، انحلال و تصفیه، حداقل و حداکثر اعضا به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و … باشد. اعضا در صورتی که واجد شرایط مقرر باشند می توانند به عنوان عضو، فعالیت نمایند و طبق اساسنامه در کلیه امور حق نظارت خواهند داشت.

شرکت تعاونی مانند شرکت تجارتی دارای شخصیت حقوقی است و دارایی آن، مجزا و مستقل از دارایی اعضاء می باشد. مسئولیت اعضای شرکت تعاونی در برابر بدهی های شرکت را ماده 23 قانون بخش تعاونی چنین مقرر می دارد “مسئولیت مالی اعضاء در شرکت تعاونی، محدود به میزان سهم  آنان می باشد. مگر آن که در قرارداد، ترتیب دیگری شرط شده باشد”.

سرمایه شرکت تعاونی به سهام تقسیم می شود. نوع و مبلغ سهم را اساسنامه تعیین می کند. از لحاظ سرمایه شرکت های تعاونی را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
_شرکت هایی که تمام سرمایه آن به وسیله اعضاء تامین می شود.
_شرکت هایی که قسمتی از سرمایه (حداقل 51 درصد) به وسیله اعضاء تامین گردیده و بقیه به وسیله نهادهای دولتی و عمومی در اختیار شرکت گذاشته می شود.

حداقل سرمایه برای ثبت شرکت های تعاونی عام یکصد میلیون ریال می باشد و حداقل سرمایه برای ثبت شرکت های تعاونی خاص ده میلیون ریال است. لازم به ذکر است که هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت می شود که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه شود و چنانچه نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشند. شرکت تعاونی با بیش از 500 عضو “تعاونی بزرگ” محسوب می شود.

ارکان شرکت تعاونی و نحوه اداره آن:

تشکیلات شرکت تعاونی سه رکن دارد: مجمع عمومی، هیأت مدیره و بازرس.

الف-مجمع عمومی شرکت تعاونی:
مجمع عمومی که از اجتماع اعضای تعاونی یا نمایندگان آن ها تشکیل می شود به دو صورت عادی و فوق العاده منعقد می گردد. انتخاب هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان، رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان و گزارش های مالی و تصویب بودجه سالیانه و تعیین سیاست ها و خط مشی شرکت از وظایف مجمع عادی و اتخاذ تصمیم در خصوص افزایش یا کاهش سرمایه و انحلال شرکت از اختیارات مجمع فوق العاده محسوب می شوند.

ب-هیات مدیره شرکت تعاونی:
هیات مدیره که حداقل 3 و حداکثر 7 نفر عضو دارد از میان اعضای شرکت ( شرکاء ) انتخاب می شوند و مسئولیت اداره امور تعاونی را بر عهده دارند.
اجرای مفاد اساسنامه، اجرای تصمیمات مجمع عمومی، تهیه صورت ها و گزارش های مالی برای ارائه به محمع عمومی، دعوت از مجامع عمومی و نظارت بر امور جاری و فعالیت های تعاونی و عزل و نصب و قبول استعفای مدیر عامل از جمله وظایف هیات مدیره می باشند.

ج-بازرس یا بازرسان:
بازرس که توسط مجمع عمومی عادی انتخاب می شود مسئول نظارت بر عملکرد هیات مدیره و اجرای تصمیمات مجمع و اساسنامه است. بازرس همچنین باید از روند صحیح تهیه گزارش مالی و تهیه و تنظیم صورت های مالی شرکت اطمینان حاصل نماید و گزارش خود را تهیه و به مجمع عمومی سالیانه ارائه نماید. رسیدگی به شکایات احتمالی اعضا از نحوه مدیریت و عملکرد هیات مدیره نیز بر عهده بازرس است و نتیجه را باید به مجمع ارائه دهد.

مقررات عمومی شرکت های تعاونی:

بند “ه” ماده 3 قانون شرکت های تعاونی مقرر می دارد:
1-حداقل ثلث سرمایه شرکت تعاونی باید نقداَ پرداخت شود.
2-هیات موسس باید حداقل دو ثلث سهام را خریداری یا تعهد نماید.
3-سهام شرکت تعاونی با نام و غیر قابل تقسیم است و بهای آن باید نقداَ پرداخت شود.
4-در مجمع عمومی شرکت تعاونی هر شریک فقط یک رای دارد.
5-اداره شرکت تعاونی بر عهده هیات مدیره ای است که طبق قانون تجارت و قانون شرکت های تعاونی و اساسنامه شرکت انتخاب می گردد.

ضرورت ثبت شرکت تعاونی:

لازمه ی وجود قانونی شرکت تعاونی، ثبت آن است. هیأت مدیره مکلف است پس از اعلام قبولی، ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری جلسه اولین مجمع عمومی عادی، به ثبت تعاونی مبادرت کند. ثبت شرکت، موجب اطمینان از رسمیت شرکت، برای اعضاء و اطلاع از وضعیت شرکت برای کسانی که می خواهند با شرکت وارد معامله گردند می شود. همچنین ثبت شرکت تعاونی به دولت نیز امکان می دهد تا از نوع فعالیت، میزان سرمایه گذاری، تعداد و به طور کلی وضعیت شرکت های تجارتی که می توانند در اوضاع اقتصادی هر کشوری موثر باشند اطلاع دقیق پیدا کرده و خط مشی اقتصادی خود را بهتر تعیین کند.

شرایط عضویت انواع شرکت های تعاونی:
به موجب ماده 9 قانون بخش تعاونی، شرایط عضویت انواع شرکت های تعاونی عبارت است از:
_داشتن تابعیت ایران
_عدم ممنووعیت قانونی و حجر و ورشکستگی به تقصیر
_عدم سابقه ارتشاء،اختلاس و کلاهبرداری
_درخواست کتبی عضویت و تعهد رعایت مقررات تعاونی
_عدم عضویت در تعاونی مشابه

مجوز ثبت شرکت تعاونی:

همان طور که گفتیم، برای ثبت هر شرکت یا اتحادیه تعاونی لازم است نخست اقدامات انجام شده برای تشکیل آن، از لحاظ مطابقت با مقررات به تایید وزارت تعاون برسد و برای آن “مجوز ثبت” صادر شود. مجوز ثبت حاکی از تایید وزارت تعاون بر مطابقت اقدامات انجام شده برای تشکیل شرکت تعاونی با مقررات مربوط است. برای اخذ مجوز ثبت شرکت تعاونی، اولین هیئت مدیره یا وکیل وی، مدارک مورد نیاز ثبت تعاونی را به وزارت تعاون تسلیم و صدور آن را درخواست می کند؛ وزارت تعاون پس از بررسی مدارک در صورت تایید اقدامات انجام شده، مجوز ثبت را صادر می کند.

مجوز ثبت یکی از مدارکی است که باید برای ثبت شرکت تعاونی به مرجع ثبت تسلیم شود و بدون آن ثبت تعاونی ممکن نیست. هیئت مدیره مکلف است ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری اولین مجمع عمومی عادی مدارک لازم از جمله مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی را برای ثبت و صدور آگهی مربوط به مرجع ثبت تسلیم کند.

وزارت تعاون برای صدور مجوز، امور ذیل را بر اساس مدارک تسلیم شده بررسی می کند:
-موجود بودن همه مدارک لازم مربوط به تشکیل تعاونی و صحیح بودن ترتیب تنظیم آن ها؛
-مطابقت داشتن اقداماتی که هیئت موسس و اولین مجمع عمومی عادی برای ثبت شرکت تعاونی انجام داده اند و نیز اقدامات و اعمال هیئت مدیره با مقررات قانون بخش تعاونی و آیین نامه اجرایی قانون مذکور و آیین نامه ها و دستورالعمل های مربوط؛
-مطابقت داشتن اساسنامه مصوب تعاونی با نمونه اساسنامه مربوط و قانون برای احراز موارد مذکور وزارت تعاون، مطالب و امور متعددی را بررسی می کند که امور ذیل از جمله آن هاست.
-تشکیل شدن تعاونی در ظرف مدت دو ماه از تاریخ صدور موافقتنامه تشکیل از طرف وزارت تعاون یا در ظرف مدت تمدید شده، اگر مدت مذکور تمدید شده باشد؛
-موجود بودن همه مطالب لازم در دعوتنامه ای که هیئت موسس برای تشکیل اولین مجمع عمومی عادی انتشار داده است؛
-مراعات فاصله زمانی بین تاریخ انتشار دعوتنامه مذکور با تاریخ تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی که طبق آیین نامه مربوط نباید از 30 روز کمتر و از 35 روز بیشتر باشد.
-مراعات شدن نصاب لازم برای رسمیت جلسه اولین مجمع عمومی عادی؛
-عدم تخلف از مقررات راجع به رای گیری برای انتخاب اعضای اولین هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان و مراعات شدن اکثریت مقرر برای انتخاب آن ها و به تعداد مقرر انتخاب شدن اعضای اصلی و اعضای علی البدل؛
-نوشته شدن کلیه مطالب ضروری در صورت جلسات هیئت موسس و اولین مجمع عمومی عادی و رؤسا و وافی به مقصود بودن آن ها؛
-وجود امضای رئیس مجمع و منشی و ناظران جلسه در پایان صفحات اساسنامه؛
-اعلام قبولی یکایک اعضای هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان پس از انتخاب شدن؛
-محرز بودن وجود شرایط مقرر در ماده 38 قانون بخش تعاونی در اعضای هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان؛
-انتخاب هیئت رئیسه برای هیئت مدیره و مراعات اکثریت لازم برای انتخاب آن؛
-عدم مغایرت هدف تعیین شده در اساسنامه برای تعاونی یا اهدافی که در ماده یک قانون بخش تعاونی، برای تعاونی ها مقرر شده است.
-مطابقت داشتن موضوع و حدود عملیات تعیین شده در اساسنامه برای تعاونی با نوع تعاونی و از لحاظ تولیدی یا توزیعی و شهری یا روستایی بودن آن در شرکت های تعاونی؛
-برابر بودن تعداد سهام و سرمایه اولیه ای که در اساسنامه برای تعاونی در شرکت های تعاونی قید شده است با جمع تعداد سهام و مقدار سرمایه داوطلبان عضویت و بالغ بودن آن به تمام سرمایه (یا به میزان حداقل 51 درصد مقرر در ماده 17 قانون بخش تعاونی برای شرکت های تعاونی)؛
-تقویم و تسلیم شدن آورده های غیر نقدی داوطلبان عضویت(اگر وجود داشته باشد)؛
-میزان و نحوه سرمایه گذاری یا مشارکت نهادها و ارگان های دولتی و عمومی موضوع ماده مذکور از قانون بخش تعاونی(اگر وجود داشته باشد) در شرکت های تعاونی؛
-وجود داوطلبان عضویت به تعداد حداقل مقرر در مقررات مربوط؛
-انتخاب مدیر عامل به وسیله هیئت مدیره طبق  مقررات مربوط و غیره

مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت تعاونی:

شرکت ها و اتحادیه های تعاونی برابر قانون مزبور و آیین نامه مربوطه تصویب می شوند. منتها برای ثبت باید مدارک ذیل را ارائه نمایند:
1-اساسنامه تصویب شده شرکت تعاونی در اولین مجمع عمومی عادی در 4 نسخه. (شرکت های تعاونی باید دارای اساسنامه باشند. اساسنامه انواع شرکت های تعاونی به صورت “نمونه اساسنامه” به وسیله وزارت تعاون تهیه شده و در اختیار تشکیل دهندگان شرکت قرار می گیرد).
2-مجوز اداره تعاون (برای ثبت شرکت تعاونی لازم است که از طرف وزارت تعاون “مجوز ثبت” صادر شود).
3-دعوت نامه تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در 3 نسخه
4-صورتجلسه اولین مجمع عمومی عادی دال بر تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان در 3 نسخه
5-رسید پرداخت سرمایه شرکت طبق اساسنامه به صندوق تعاون در 3 نسخه
6-لیست اسامی و مشخصات و نشانی اعضاء اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان
7-لیست اسامی و امضاء حاضرین در اولین مجمع عمومی عادی در 3 نسخه
8-صورتجلسه اولین هیات مدیره دال بر انتخاب رئیس و نایب رئیس و منشی هیات مدیره و انتخاب مدیر عامل و تعیین صاحبان امضای مجاز
9-لیست و مشخصات اعضای هیئت مدیره، بازرسان و مدیر عامل
10-صدور مجوز ثبت شرکت تعاونی توسط اداره کل یا ادارات تعاون شهرستان ذیربط

مراحل ثبت شرکت تعاونی:

شرکت تعاونی می تواند در قالب شرکت سهامی و یا به هر نحو که شرکاء مقرر دارند تشکیل و اداره شود هر چند بدیهی است نحوه ثبت و اداره آن نباید در تضاد با قوانین و مقررات باشد.

تاسیس شرکت های تعاونی بر اساس اقدام مجمع موسس که عبارت از عده ای افراد واجد شرایط عضویت می باشد صورت می گیرد. تعداد اعضای مجمع عمومی موسس هفت نفر بوده که سه نفر را از بین خود به عنوان هیات موسس انتخاب می نمایند و متعاقباً هیأت اخیر یک نفر نماینده تام الاختیار خود را به اداره کل تعاون معرفی می نماید. هیات موسس اساسنامه شرکت تعاونی را طبق قانون و مقررات و تطبیق آن با اساسنامه های مقبول وزارت تعاون تنظیم نموده و کلیات طرح پیشنهادی مشتمل بر توجیه ضرورت تشکیل تعاونی، اعلام تعداد و مشخصات داوطلبان اولیه عضویت و مهارت ها و تخصص های آنان در تعاونی های تولیدی، چگونگی تهیه سرمایه و میزان سهم هر عضو جهت تامین سرمایه شرکت، اعلام نام بانک یا موسسه اعتباری، توضیح میزان و چگونگی سرمایه گذاری و مشارکت وزارت خانه، سازمان و یا شرکت دولتی، وابسته یا تحت پوشش دولت، بانک، نهاد انقلاب اسلامی و یا تعاونی دیگر را تهیه می نماید و با تقدیم تقاضانامه کتبی تاسیس شرکت، اولین مجمع عمومی را جهت تصویب و ثبت اساسنامه و تعیین هیات مدیره و سایر وظایف مجمع عمومی پس از کسب موافقت وزارت یا اداره کل تعاون دعوت کرده و تشکیل می دهد (مستفاد از ماده 31 و 32 و بخش الف دستورالعمل تشکیل شرکت ها و اتحادیه های تعاونی).

لازم به تذکر است که اداره تعاون متعاقب وصول مدارک فوق آن را مورد بررسی و اظهارنظر قرار داده و موافقت اولیه خود را اعلام می نماید. در اولین جلسه رسمی مجمع عمومی عادی که با شرکت متقاضیان همراه با رسید لازم اتحادیه سهام مقرر تشکیل می شود. اساسنامه پیشنهادی پس از بحث و بررسی با موافقت حداقل دو سوم اعضاء تصویب شده و اعضایی که با مصوبه آن مجمع در مورد اساسنامه موافقت نداشته باشند می توانند در همان جلسه تقاضای عضویت خود را پس بگیرند(مستفاد از تبصره 2 و 3 ماده 32)

حداقل و حداکثر تعداد عضو در تعاونی ها به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و رعایت اصل عدم تمرکز و تداول ثروت به موجب آیین نامه مصوبه وزارت تعاون تعیین می گردد ولی در هر حال تعداد اعضاء از 7 نفر کمتر نخواهد بود.(ماده 6)

در همان جلسه اول مجمع عمومی عادی اعضاء هیات مدیره انتخاب می گردند و با تشکیل اولین جلسه هیات مدیره، اسامی و مشخصات کامل اعضای هیات مدیره و مدیر عامل و بازرسان شرکت تهیه و جهت بررسی تقدیم اداره کل تعاون می گردد. اولین هیات مدیره منتخب شرکت تعاونی مکلف است پس از اعلام قبولی با انجام تشریفات مقرر نسبت به ثبت شرکت تعاونی اقدام نماید. جهت ثبت شرکت ها و اتحادیه های تعاونی پس از طرح و تصویب آن، طی مراحل ذیل الزامی است.

-تکمیل صورت جلسه تشکیل مجمع موسس و اولین مجمع عمومی عادی و اسامی اعضاء و هیات مدیره منتخب و بازرسان و مدیر عامل شرکت.
-تکمیل اساسنامه مصوب مجمع عمومی
-درخواست کتبی ثبت
-طرح پیشنهادی و ارائه مجوز وزارت تعاون
-رسید پرداخت مقدار لازم التادیه سرمایه
-مدارک دعوت تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی(موضوع بند 2 ماده 32)
-موافقت نامه تشکیل شرکت یا اتحادیه(تبصره ماده 51)
-مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه(بند 28 ماده 66 و بند 4 ماده 51)

لازم به یادآوری است که به موجب مقررات وزارت تعاون سرمایه تامین یا تعهد شده از طرف اعضاء در مرحله تاسیس شرکت تعاونی نباید کمتر از 51 درصد کل سرمایه شرکت باشد. هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می گردد که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنسی باشد تقدیم و تسلیم شده باشد. اعضاء تعاونی نیز مکلفند مبلغ پرداخت نشده سهم خود را ظرف مدت مقرر در اساسنامه تادیه نمایند.(ماده 21)

پس از ثبت شرکت تعاونی در دفتر مخصوص و همچنین در دفتر دیگری که حاوی شماره ردیف و خلاصه شرکتنامه و اساسنامه است، خلاصه شرکتنامه باید در ظرف ماه اول ثبت شرکت، در روزنامه رسمی و یک روزنامه کثیرالانتشار درج گردد.

ثبت شرکت تعاونی به وسیله درج آگهی در “روزنامه رسمی” به اطلاع عموم می رسد. عندالاقتضاء می توان علاوه بر روزنامه رسمی در یکی از روزنامه های محلی یا با الصاق آگهی در معابر عمومی مرکز تعاونی نیز ثبت آن را اعلام کرد. پس از صدور آگهی تاسیس شرکت تعاونی توسط ثبت شرکت ها و درج آن در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی  ایران، اداره تعاون نسبت به صدور پروانه تاسیس تعاونی اقدام خواهد نمود.

بموجب ماده 2 قانون بخش تعاونی اقتصاد، شرکت هایی که با رعایت مقررات این قانون تشکیل و به ثبت برسند تعاونی شناخته می شوند. با توجه به مفاد این قانون:
1-شرکت ها و اتحادیه های تعاونی دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند.
2-دولت موظف است در شرایط مساوی در اجرای طرح ها و پژوهش های خود اولویت را به بخش تعاونی بدهد.
3-تعاونی ها الزاماَ دارای تابعیت ایرانی هستند.
4-تعاونی ها ممکن است بصورت تعاونی تولید یا تعاونی توزیع فعالیت نمایند.
5-تعاونی ها می توانند برخلاف سایر شرکت های تجاری اتحادیه تشکیل دهند.

در خاتمه ی این مطلب، متذکر می گردد که اتحادیه های تعاونی که با عضویت شرکت ها و تعاونی هایی که موضوع فعالیت آن ها واحد می باشد تشکیل می گردد. حداقل هفت شرکت تعاونی داوطلب، بعد از تشکل ارکان مقرر در هر اتحادیه (مجمع عمومی، هیات مدیره، هیات بازرسی) همانند مراحل ثبت شرکت های تعاونی به ثبت می رسد.(مستفاد از مواد 43 و 45)

پس از ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی، مراحل اخذ پروانه تاسیس طبق دستورالعمل وزارت تعاون به شرح ذیل می باشد:
_درخواست کتبی شرکت یا اتحادیه تعاونی
_ارائه مدارک ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی و آگهی تاسیس مندرج در روزنامه رسمی
_تعیین شماره مخصوص(کد) از طرف وزارت تعاون یا اداره کل تعاون استان برای شرکت یا اتحادیه تعاونی ثبت شده
_بالاخره صدور پروانه تاسیس برای متقاضی توسط وزارت تعاون یا اداره کل تعاون استان.

شرکت تعاونی، شرکتی است که بین اشخاص حقیقی برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مندرج در قانون بخش تعاونی به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آن ها با رعایت قانون مزبور تشکیل می گردد.(مستفاد از ماده 8 ق.ت.ج.ا)

اگرچه شرکت تعاونی در قانون تجارت، ذیل اقسام شرکت های تجارتی درج گردیده است لیکن مطالعه و مداقه پیرامون تشکیل شرکت های تعاونی با توجه به روح حکم برخواسته و نیات اعضاء، این واقعیت را روشن می سازد که تشکیل شرکت های تعاونی، عمدتاQ اقدامی در جهت رفع مایحتاج عمومی و تجمیع فعالیت اعضاء به منظور ارتقاء سطح زندگی و بهبود وضعیت مادی و معیشتی آن ها محسوب می شود.

اهداف شرکت های تعاونی مطابق ماده 1(ق.ت.ج.ا) به این شرح می باشد:
1-ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل.
2-قرار دادن وسایل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسایل ندارند.
3-پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروه های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی.
4-جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت.
5-قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منابع در اختیار نیروی کار و تشویق بهره برداری مستقیم از حاصل کار خود.
6-پیشگیری از انحصار،احتکار،تورم،اضرار به غیر
7-توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم

بنا به تعریف فوق، انواع شرکت تعاونی به شرح زیر است:

_شرکت تعاونی تولید محصولات صنعتی و کشاورزی
_شرکت تعاونی توزیع و فروش محصولات
_شرکت تعاونی وام و اعتبار
_شرکت تعاونی ساختمان مسکن
_شرکت تعاونی مصرف
_شرکت تعاونی بیمه محصولات و حیوانات
_شرکت تعاونی نمایندگی کارخانجات و موسسات تولیدی

در فصل پنجم قانون تعاون جمهوری اسلامی به دو نوع شرکت تعاونی اشاره شده است: شرکت تعاونی تولید و شرکت تعاونی توزیع

تعاونی تولید شامل تعاونی های مربوط به امور کشاورزی، دامداری، پرورش و صید ماهی و … می باشد وهر عضو باید به کار اشتغال داشته باشد.

به موجب ماده 27، تعاونی توزیع تعاونی هایی هستند که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه تعاونی ها تامین می نمایند.

تشکیل شرکت تعاونی:

ماده 193 اشعار دارد شرکت تعاونی اعم از تولید یا مصرف ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا بر طبق مقررات مخصوصی که با تراضی شرکاء ترتیب داده شده باشد تشکیل بشود. چنانچه از ماده فوق مستفاد می شود، شرکت تعاونی علاوه بر شکل گیری در قالب شرکت سهامی می تواند طبق مقررات خاص با توافق و تراضی شرکاء تشکیل و ترتیب یابد.

شرکت تعاونی باید دارای اساسنامه باشد. اساسنامه انواع شرکت های تعاونی به صورت “نمونه اساسنامه” به وسیله وزارت تعاون تهیه شده و در اختیار تشکیل دهندگان شرکت قرار می گیرد. برای ثبت شرکت تعاونی باید قبلاَ از طرف وزارت خانه مزبور “موافقت نامه تشکیل” صادر گردد. شرکت تعاونی باید به ثبت داده شود. برای ثبت شرکت تعاونی لازم است که از طرف وزارت تعاون “مجوز ثبت” صادر شود.

اساسنامه شرکت تعاونی باید شامل نام با قید کلمه تعاونی، هدف، موضوع، نوع، حوزه، عملیات، مدت، مرکز اصلی، نشانی، میزان سرمایه، مقررات مربوط به اعضا، ارکان، مقررات مالی و کار، انحلال و تصفیه، حداقل و حداکثر اعضا به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و … باشد. اعضا در صورتی که واجد شرایط مقرر باشند می توانند به عنوان عضو، فعالیت نمایند و طبق اساسنامه در کلیه امور حق نظارت خواهند داشت.

شرکت تعاونی مانند شرکت تجارتی دارای شخصیت حقوقی است و دارایی آن، مجزا و مستقل از دارایی اعضاء می باشد. مسئولیت اعضای شرکت تعاونی در برابر بدهی های شرکت را ماده 23 قانون بخش تعاونی چنین مقرر می دارد “مسئولیت مالی اعضاء در شرکت تعاونی، محدود به میزان سهم  آنان می باشد. مگر آن که در قرارداد، ترتیب دیگری شرط شده باشد”.

سرمایه شرکت تعاونی به سهام تقسیم می شود. نوع و مبلغ سهم را اساسنامه تعیین می کند. از لحاظ سرمایه شرکت های تعاونی را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
_شرکت هایی که تمام سرمایه آن به وسیله اعضاء تامین می شود.
_شرکت هایی که قسمتی از سرمایه (حداقل 51 درصد) به وسیله اعضاء تامین گردیده و بقیه به وسیله نهادهای دولتی و عمومی در اختیار شرکت گذاشته می شود.

حداقل سرمایه برای ثبت شرکت های تعاونی عام یکصد میلیون ریال می باشد و حداقل سرمایه برای ثبت شرکت های تعاونی خاص ده میلیون ریال است. لازم به ذکر است که هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت می شود که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه شود و چنانچه نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشند. شرکت تعاونی با بیش از 500 عضو “تعاونی بزرگ” محسوب می شود.

ارکان شرکت تعاونی و نحوه اداره آن:

تشکیلات شرکت تعاونی سه رکن دارد: مجمع عمومی، هیأت مدیره و بازرس.

الف-مجمع عمومی شرکت تعاونی:
مجمع عمومی که از اجتماع اعضای تعاونی یا نمایندگان آن ها تشکیل می شود به دو صورت عادی و فوق العاده منعقد می گردد. انتخاب هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان، رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان و گزارش های مالی و تصویب بودجه سالیانه و تعیین سیاست ها و خط مشی شرکت از وظایف مجمع عادی و اتخاذ تصمیم در خصوص افزایش یا کاهش سرمایه و انحلال شرکت از اختیارات مجمع فوق العاده محسوب می شوند.

ب-هیات مدیره شرکت تعاونی:
هیات مدیره که حداقل 3 و حداکثر 7 نفر عضو دارد از میان اعضای شرکت ( شرکاء ) انتخاب می شوند و مسئولیت اداره امور تعاونی را بر عهده دارند.
اجرای مفاد اساسنامه، اجرای تصمیمات مجمع عمومی، تهیه صورت ها و گزارش های مالی برای ارائه به محمع عمومی، دعوت از مجامع عمومی و نظارت بر امور جاری و فعالیت های تعاونی و عزل و نصب و قبول استعفای مدیر عامل از جمله وظایف هیات مدیره می باشند.

ج-بازرس یا بازرسان:
بازرس که توسط مجمع عمومی عادی انتخاب می شود مسئول نظارت بر عملکرد هیات مدیره و اجرای تصمیمات مجمع و اساسنامه است. بازرس همچنین باید از روند صحیح تهیه گزارش مالی و تهیه و تنظیم صورت های مالی شرکت اطمینان حاصل نماید و گزارش خود را تهیه و به مجمع عمومی سالیانه ارائه نماید. رسیدگی به شکایات احتمالی اعضا از نحوه مدیریت و عملکرد هیات مدیره نیز بر عهده بازرس است و نتیجه را باید به مجمع ارائه دهد.

مقررات عمومی شرکت های تعاونی:

بند “ه” ماده 3 قانون شرکت های تعاونی مقرر می دارد:
1-حداقل ثلث سرمایه شرکت تعاونی باید نقداَ پرداخت شود.
2-هیات موسس باید حداقل دو ثلث سهام را خریداری یا تعهد نماید.
3-سهام شرکت تعاونی با نام و غیر قابل تقسیم است و بهای آن باید نقداَ پرداخت شود.
4-در مجمع عمومی شرکت تعاونی هر شریک فقط یک رای دارد.
5-اداره شرکت تعاونی بر عهده هیات مدیره ای است که طبق قانون تجارت و قانون شرکت های تعاونی و اساسنامه شرکت انتخاب می گردد.

ضرورت ثبت شرکت تعاونی:

لازمه ی وجود قانونی شرکت تعاونی، ثبت آن است. هیأت مدیره مکلف است پس از اعلام قبولی، ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری جلسه اولین مجمع عمومی عادی، به ثبت تعاونی مبادرت کند. ثبت شرکت، موجب اطمینان از رسمیت شرکت، برای اعضاء و اطلاع از وضعیت شرکت برای کسانی که می خواهند با شرکت وارد معامله گردند می شود. همچنین ثبت شرکت تعاونی به دولت نیز امکان می دهد تا از نوع فعالیت، میزان سرمایه گذاری، تعداد و به طور کلی وضعیت شرکت های تجارتی که می توانند در اوضاع اقتصادی هر کشوری موثر باشند اطلاع دقیق پیدا کرده و خط مشی اقتصادی خود را بهتر تعیین کند.

شرایط عضویت انواع شرکت های تعاونی:
به موجب ماده 9 قانون بخش تعاونی، شرایط عضویت انواع شرکت های تعاونی عبارت است از:
_داشتن تابعیت ایران
_عدم ممنووعیت قانونی و حجر و ورشکستگی به تقصیر
_عدم سابقه ارتشاء،اختلاس و کلاهبرداری
_درخواست کتبی عضویت و تعهد رعایت مقررات تعاونی
_عدم عضویت در تعاونی مشابه

مجوز ثبت شرکت تعاونی:

همان طور که گفتیم، برای ثبت هر شرکت یا اتحادیه تعاونی لازم است نخست اقدامات انجام شده برای تشکیل آن، از لحاظ مطابقت با مقررات به تایید وزارت تعاون برسد و برای آن “مجوز ثبت” صادر شود. مجوز ثبت حاکی از تایید وزارت تعاون بر مطابقت اقدامات انجام شده برای تشکیل شرکت تعاونی با مقررات مربوط است. برای اخذ مجوز ثبت شرکت تعاونی، اولین هیئت مدیره یا وکیل وی، مدارک مورد نیاز ثبت تعاونی را به وزارت تعاون تسلیم و صدور آن را درخواست می کند؛ وزارت تعاون پس از بررسی مدارک در صورت تایید اقدامات انجام شده، مجوز ثبت را صادر می کند.

مجوز ثبت یکی از مدارکی است که باید برای ثبت شرکت تعاونی به مرجع ثبت تسلیم شود و بدون آن ثبت تعاونی ممکن نیست. هیئت مدیره مکلف است ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری اولین مجمع عمومی عادی مدارک لازم از جمله مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی را برای ثبت و صدور آگهی مربوط به مرجع ثبت تسلیم کند.

وزارت تعاون برای صدور مجوز، امور ذیل را بر اساس مدارک تسلیم شده بررسی می کند:
-موجود بودن همه مدارک لازم مربوط به تشکیل تعاونی و صحیح بودن ترتیب تنظیم آن ها؛
-مطابقت داشتن اقداماتی که هیئت موسس و اولین مجمع عمومی عادی برای ثبت شرکت تعاونی انجام داده اند و نیز اقدامات و اعمال هیئت مدیره با مقررات قانون بخش تعاونی و آیین نامه اجرایی قانون مذکور و آیین نامه ها و دستورالعمل های مربوط؛
-مطابقت داشتن اساسنامه مصوب تعاونی با نمونه اساسنامه مربوط و قانون برای احراز موارد مذکور وزارت تعاون، مطالب و امور متعددی را بررسی می کند که امور ذیل از جمله آن هاست.
-تشکیل شدن تعاونی در ظرف مدت دو ماه از تاریخ صدور موافقتنامه تشکیل از طرف وزارت تعاون یا در ظرف مدت تمدید شده، اگر مدت مذکور تمدید شده باشد؛
-موجود بودن همه مطالب لازم در دعوتنامه ای که هیئت موسس برای تشکیل اولین مجمع عمومی عادی انتشار داده است؛
-مراعات فاصله زمانی بین تاریخ انتشار دعوتنامه مذکور با تاریخ تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی که طبق آیین نامه مربوط نباید از 30 روز کمتر و از 35 روز بیشتر باشد.
-مراعات شدن نصاب لازم برای رسمیت جلسه اولین مجمع عمومی عادی؛
-عدم تخلف از مقررات راجع به رای گیری برای انتخاب اعضای اولین هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان و مراعات شدن اکثریت مقرر برای انتخاب آن ها و به تعداد مقرر انتخاب شدن اعضای اصلی و اعضای علی البدل؛
-نوشته شدن کلیه مطالب ضروری در صورت جلسات هیئت موسس و اولین مجمع عمومی عادی و رؤسا و وافی به مقصود بودن آن ها؛
-وجود امضای رئیس مجمع و منشی و ناظران جلسه در پایان صفحات اساسنامه؛
-اعلام قبولی یکایک اعضای هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان پس از انتخاب شدن؛
-محرز بودن وجود شرایط مقرر در ماده 38 قانون بخش تعاونی در اعضای هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان؛
-انتخاب هیئت رئیسه برای هیئت مدیره و مراعات اکثریت لازم برای انتخاب آن؛
-عدم مغایرت هدف تعیین شده در اساسنامه برای تعاونی یا اهدافی که در ماده یک قانون بخش تعاونی، برای تعاونی ها مقرر شده است.
-مطابقت داشتن موضوع و حدود عملیات تعیین شده در اساسنامه برای تعاونی با نوع تعاونی و از لحاظ تولیدی یا توزیعی و شهری یا روستایی بودن آن در شرکت های تعاونی؛
-برابر بودن تعداد سهام و سرمایه اولیه ای که در اساسنامه برای تعاونی در شرکت های تعاونی قید شده است با جمع تعداد سهام و مقدار سرمایه داوطلبان عضویت و بالغ بودن آن به تمام سرمایه (یا به میزان حداقل 51 درصد مقرر در ماده 17 قانون بخش تعاونی برای شرکت های تعاونی)؛
-تقویم و تسلیم شدن آورده های غیر نقدی داوطلبان عضویت(اگر وجود داشته باشد)؛
-میزان و نحوه سرمایه گذاری یا مشارکت نهادها و ارگان های دولتی و عمومی موضوع ماده مذکور از قانون بخش تعاونی(اگر وجود داشته باشد) در شرکت های تعاونی؛
-وجود داوطلبان عضویت به تعداد حداقل مقرر در مقررات مربوط؛
-انتخاب مدیر عامل به وسیله هیئت مدیره طبق  مقررات مربوط و غیره

مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت تعاونی:

شرکت ها و اتحادیه های تعاونی برابر قانون مزبور و آیین نامه مربوطه تصویب می شوند. منتها برای ثبت باید مدارک ذیل را ارائه نمایند:
1-اساسنامه تصویب شده شرکت تعاونی در اولین مجمع عمومی عادی در 4 نسخه. (شرکت های تعاونی باید دارای اساسنامه باشند. اساسنامه انواع شرکت های تعاونی به صورت “نمونه اساسنامه” به وسیله وزارت تعاون تهیه شده و در اختیار تشکیل دهندگان شرکت قرار می گیرد).
2-مجوز اداره تعاون (برای ثبت شرکت تعاونی لازم است که از طرف وزارت تعاون “مجوز ثبت” صادر شود).
3-دعوت نامه تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در 3 نسخه
4-صورتجلسه اولین مجمع عمومی عادی دال بر تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان در 3 نسخه
5-رسید پرداخت سرمایه شرکت طبق اساسنامه به صندوق تعاون در 3 نسخه
6-لیست اسامی و مشخصات و نشانی اعضاء اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان
7-لیست اسامی و امضاء حاضرین در اولین مجمع عمومی عادی در 3 نسخه
8-صورتجلسه اولین هیات مدیره دال بر انتخاب رئیس و نایب رئیس و منشی هیات مدیره و انتخاب مدیر عامل و تعیین صاحبان امضای مجاز
9-لیست و مشخصات اعضای هیئت مدیره، بازرسان و مدیر عامل
10-صدور مجوز ثبت شرکت تعاونی توسط اداره کل یا ادارات تعاون شهرستان ذیربط

مراحل ثبت شرکت تعاونی:

شرکت تعاونی می تواند در قالب شرکت سهامی و یا به هر نحو که شرکاء مقرر دارند تشکیل و اداره شود هر چند بدیهی است نحوه ثبت و اداره آن نباید در تضاد با قوانین و مقررات باشد.

تاسیس شرکت های تعاونی بر اساس اقدام مجمع موسس که عبارت از عده ای افراد واجد شرایط عضویت می باشد صورت می گیرد. تعداد اعضای مجمع عمومی موسس هفت نفر بوده که سه نفر را از بین خود به عنوان هیات موسس انتخاب می نمایند و متعاقباً هیأت اخیر یک نفر نماینده تام الاختیار خود را به اداره کل تعاون معرفی می نماید. هیات موسس اساسنامه شرکت تعاونی را طبق قانون و مقررات و تطبیق آن با اساسنامه های مقبول وزارت تعاون تنظیم نموده و کلیات طرح پیشنهادی مشتمل بر توجیه ضرورت تشکیل تعاونی، اعلام تعداد و مشخصات داوطلبان اولیه عضویت و مهارت ها و تخصص های آنان در تعاونی های تولیدی، چگونگی تهیه سرمایه و میزان سهم هر عضو جهت تامین سرمایه شرکت، اعلام نام بانک یا موسسه اعتباری، توضیح میزان و چگونگی سرمایه گذاری و مشارکت وزارت خانه، سازمان و یا شرکت دولتی، وابسته یا تحت پوشش دولت، بانک، نهاد انقلاب اسلامی و یا تعاونی دیگر را تهیه می نماید و با تقدیم تقاضانامه کتبی تاسیس شرکت، اولین مجمع عمومی را جهت تصویب و ثبت اساسنامه و تعیین هیات مدیره و سایر وظایف مجمع عمومی پس از کسب موافقت وزارت یا اداره کل تعاون دعوت کرده و تشکیل می دهد (مستفاد از ماده 31 و 32 و بخش الف دستورالعمل تشکیل شرکت ها و اتحادیه های تعاونی).

لازم به تذکر است که اداره تعاون متعاقب وصول مدارک فوق آن را مورد بررسی و اظهارنظر قرار داده و موافقت اولیه خود را اعلام می نماید. در اولین جلسه رسمی مجمع عمومی عادی که با شرکت متقاضیان همراه با رسید لازم اتحادیه سهام مقرر تشکیل می شود. اساسنامه پیشنهادی پس از بحث و بررسی با موافقت حداقل دو سوم اعضاء تصویب شده و اعضایی که با مصوبه آن مجمع در مورد اساسنامه موافقت نداشته باشند می توانند در همان جلسه تقاضای عضویت خود را پس بگیرند(مستفاد از تبصره 2 و 3 ماده 32)

حداقل و حداکثر تعداد عضو در تعاونی ها به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و رعایت اصل عدم تمرکز و تداول ثروت به موجب آیین نامه مصوبه وزارت تعاون تعیین می گردد ولی در هر حال تعداد اعضاء از 7 نفر کمتر نخواهد بود.(ماده 6)

در همان جلسه اول مجمع عمومی عادی اعضاء هیات مدیره انتخاب می گردند و با تشکیل اولین جلسه هیات مدیره، اسامی و مشخصات کامل اعضای هیات مدیره و مدیر عامل و بازرسان شرکت تهیه و جهت بررسی تقدیم اداره کل تعاون می گردد. اولین هیات مدیره منتخب شرکت تعاونی مکلف است پس از اعلام قبولی با انجام تشریفات مقرر نسبت به ثبت شرکت تعاونی اقدام نماید. جهت ثبت شرکت ها و اتحادیه های تعاونی پس از طرح و تصویب آن، طی مراحل ذیل الزامی است.

-تکمیل صورت جلسه تشکیل مجمع موسس و اولین مجمع عمومی عادی و اسامی اعضاء و هیات مدیره منتخب و بازرسان و مدیر عامل شرکت.
-تکمیل اساسنامه مصوب مجمع عمومی
-درخواست کتبی ثبت
-طرح پیشنهادی و ارائه مجوز وزارت تعاون
-رسید پرداخت مقدار لازم التادیه سرمایه
-مدارک دعوت تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی(موضوع بند 2 ماده 32)
-موافقت نامه تشکیل شرکت یا اتحادیه(تبصره ماده 51)
-مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه(بند 28 ماده 66 و بند 4 ماده 51)

لازم به یادآوری است که به موجب مقررات وزارت تعاون سرمایه تامین یا تعهد شده از طرف اعضاء در مرحله تاسیس شرکت تعاونی نباید کمتر از 51 درصد کل سرمایه شرکت باشد. هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می گردد که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنسی باشد تقدیم و تسلیم شده باشد. اعضاء تعاونی نیز مکلفند مبلغ پرداخت نشده سهم خود را ظرف مدت مقرر در اساسنامه تادیه نمایند.(ماده 21)

پس از ثبت شرکت تعاونی در دفتر مخصوص و همچنین در دفتر دیگری که حاوی شماره ردیف و خلاصه شرکتنامه و اساسنامه است، خلاصه شرکتنامه باید در ظرف ماه اول ثبت شرکت، در روزنامه رسمی و یک روزنامه کثیرالانتشار درج گردد.

ثبت شرکت تعاونی به وسیله درج آگهی در “روزنامه رسمی” به اطلاع عموم می رسد. عندالاقتضاء می توان علاوه بر روزنامه رسمی در یکی از روزنامه های محلی یا با الصاق آگهی در معابر عمومی مرکز تعاونی نیز ثبت آن را اعلام کرد. پس از صدور آگهی تاسیس شرکت تعاونی توسط ثبت شرکت ها و درج آن در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی  ایران، اداره تعاون نسبت به صدور پروانه تاسیس تعاونی اقدام خواهد نمود.

بموجب ماده 2 قانون بخش تعاونی اقتصاد، شرکت هایی که با رعایت مقررات این قانون تشکیل و به ثبت برسند تعاونی شناخته می شوند. با توجه به مفاد این قانون:
1-شرکت ها و اتحادیه های تعاونی دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند.
2-دولت موظف است در شرایط مساوی در اجرای طرح ها و پژوهش های خود اولویت را به بخش تعاونی بدهد.
3-تعاونی ها الزاماَ دارای تابعیت ایرانی هستند.
4-تعاونی ها ممکن است بصورت تعاونی تولید یا تعاونی توزیع فعالیت نمایند.
5-تعاونی ها می توانند برخلاف سایر شرکت های تجاری اتحادیه تشکیل دهند.

در خاتمه ی این مطلب، متذکر می گردد که اتحادیه های تعاونی که با عضویت شرکت ها و تعاونی هایی که موضوع فعالیت آن ها واحد می باشد تشکیل می گردد. حداقل هفت شرکت تعاونی داوطلب، بعد از تشکل ارکان مقرر در هر اتحادیه (مجمع عمومی، هیات مدیره، هیات بازرسی) همانند مراحل ثبت شرکت های تعاونی به ثبت می رسد.(مستفاد از مواد 43 و 45)

پس از ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی، مراحل اخذ پروانه تاسیس طبق دستورالعمل وزارت تعاون به شرح ذیل می باشد:
_درخواست کتبی شرکت یا اتحادیه تعاونی
_ارائه مدارک ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی و آگهی تاسیس مندرج در روزنامه رسمی
_تعیین شماره مخصوص(کد) از طرف وزارت تعاون یا اداره کل تعاون استان برای شرکت یا اتحادیه تعاونی ثبت شده
_بالاخره صدور پروانه تاسیس برای متقاضی توسط وزارت تعاون یا اداره کل تعاون استان.