مطابق حقوق مالکیت معنوی بهره‌وری از این دسته حقوق مستلزم ثبت آنها در مرجع متولی ثبت است و ثبت اختراع مستلزم تسلیم اظهارنامه به مرجع مذکور می‌باشد در صورت عدم تسلیم اظهارنامه، حقوقی برای مخترع ایجاد نخواهد شد چنانچه مخترع قبل از تسلیم اظهارنامه و ثبت آن به نحوی از انحا از طریق کتبی مانند کتاب، مقاله و یا به صورت شفاهی مانند مصاحبه شرکت در نمایشگاه اقدام به افشای آن نزد عموم نماید، به منزله این است که به اختراع خود را در قلمرو مالکیت عمومی وارد نموده است و چنانچه در مهلت ارفاقی که مطابق بند ۵ ماده ۴ قانون ۹۰ ماه می‌باشد، مبادرت به تسلیم اظهارنامه اختراع ننماید حق اختراع وی از دست رفته محسوب می‌گردد.
اختراع چیست؟ اختراعات قابل ثبت کدامند؟
طبق ماده ۱ قانون ثبت اختراعات و علایم تجاری؛ اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌کند و مشکلی را دریک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می‌نماید. طبق همین قانون اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد. ابتکار جدید عبارت است از آنچه که در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته و برای دارنده مهارت عادی در فن مذکور معلوم و آشکار نباشد و از نظر صنعتی، اختراعی کاربردی محسوب می‌شود که در رشته‌ای از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد. مراد از صنعت، معنای گسترده آن است و شامل مواردی نظیر صنایع‌دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می‌شود.
چه مواردی غیرقابل ثبت هستند؟
طبق قانون ثبت اختراعات و علایم تجاری؛ امور ذیل قابل ثبت به عنوان اختراع نیستند:
الف – کشفیات، نظریه‌های علمی، روشهای ریاضی و آثار هنری.
ب – طرحها و قواعد یا روشهای انجام کار تجاری و سایر فعالیتهای ذهنی و اجتماعی.
ج – روشهای تشخیص و معالجه بیماریهای انسان یا حیوان.
(این بند شامل فرآورده‌های منطبق با تعریف اختراع و مورد استفاده در روشهای مزبور نمی‌شود.)
د – منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها.
هـ – آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیش‌بینی شده باشد. فن یا صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه‌ای از جهان ازطریق انتشار کتبی یا شفاهی یا ازطریق استفاده عملی و یا هرطریق دیگر، قبل از تقاضا و یا درموارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع، افشاء شده باشد. درصورتی که افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا درموارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود.
و – اختراعاتی که بهره‌برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق‌حسنه باشد.
چه مدارکی برای ثبت اختراع لازم است؟
طبق ماده ۲۲ و ۳۲ آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت علائم تجارتی و اختراعات متقاضی ثبت باید مدارک ذیل را تهیه و به اداره مالکیت صنعتی تسلیم نماید:
اظهارنامه اختراع
توصیف شروع اختراع
نقشه‌های اختراع
فتوکپی شناسنامه مخترع یا مخترعین
قبض رسید بانکی حق الثبت اظهارنامه تقاضای ثبت اختراع
اصل وکالت‌نامه یا رونوشت یا فتوکپی برابر اصل چنانچه تقاضانامه توسط وکیل متقاضی تسلیم شده باشد
نامه رسمی (مدرک ثبت سمت مدیریت) دال بر مدیریت شرکت در صورتی که تقاضای ثبت از جانب شرکت به عمل آمده باشد
تغییرات در اختراع
(هرگونه تغییر در اختراع باید وفق مقررات به ثبت برسد تغییر صورت گرفته باید با رعایت شرایط همراه با توصیف شرح و ضمیمه گردد و مراتب در روزنامه رسمی درج گردد. متقاضی بعد از مدت ۳۰ روز از تاریخ اعلامیه نسبت به پرداخت هزینه اقدام و رسید مربوط به آن را در سامانه در قسمت گزینه ثبت درخواست/رفع نقص دریافت نماید . در صورت عدم پرداخت هزینه در مهلت مقرر می‌تواند با بیان دلایل برای یک‌بار درخواست استعمال نماید متقاضی جهت انجام سایر اقدامات باید به صورت حضوری اقدام نماید.
اختراع تا چه مدت زمانی اعتبار دارد؟
پس از ثبت اختراع به تقاضای مخترع به مدت ۱۰ یا ۱۵ و نهایتاً ۲۰ سال مورد حمایت قانونی قرار خواهد گرفت در مدت مزبور مخترع با رعایت موارد قانونی مجاز به هرگونه استفاده قانونی خواهد بود پس از انقضای مدت مقرر این مدت قابل تمدید نخواهد بود و منافع اختراع متعلق به عموم خواهد بود و هرکس می‌تواند به طور رایگان از دانش فنی اختراع مزبور استفاده نماید.
آیا حق رجوع به اسناد اختراعات ثبت شده وجود دارد؟
پس از ثبت اختراع به نام مخترع و درج آگهی در روزنامه رسمی، هر کس می‌تواند با مراجعه به اداره مالکیت صنعتی و ارائه درخواست کتبی- اسناد و اوراق مربوطه به اختراع را ملاحظه نماید. رئیس اداره مالکیت صنعتی ضمن دستور ثبت درخواست اجازه ملاحظه پرونده را در حضور یکی از کارکنان اداره صادر خواهد نمود چنانچه متقاضی نیاز به کپی برابر اصل مدارک اختراع داشته باشد باید درخواست را به صورت کتبی ارائه نموده و پس از پرداخت حقوق دولتی متعلقه کپی درخواست شده وی، توسط اداره تهیه و ضمن اخذ رسید به وی تحویل می‌گردد.